ج. پذیرش قطعنامه 598 به مثابه جام زهر
در چنین شرایطی حضرت امام(ره) با مشورت مسؤولین نظام و کارشناسان، مصلحت نظام اسلامی را در پذیرش قطعنامه 598 و قبول آتش بس دیدند و لذا باید از آن همه آرمانها و اهداف کلان و بلند مدتی که از تداوم دفاع مقدس انتظار داشتند چشم پوشی می نمودند اما این موضوع گیری جدید به هیچ وجه با روحیات و انتظارات مردم ایران و خصوصا رزمندگان و خانواده های شهدا و ایثارگران هماهنگی نداشت و آنان پذیرش چنین چرخش ناگهانی را نداشتند. افزون بر این، این موضع گیری می توانست تأثیر منفی بر حرکت های انقلابی و نهضت های آزادی بخش جهان نیز داشته باشد. طبیعی است در چنین شرایطی پذیرش قطعنامه و آتش بس، به مثابه کشیدن جام زهری برای حضرت امام(ره) بود که تنها به خاطر رضای خداوند و حفظ اسلام و مصالح نظام اسلامی آن را با جان و دل پذیرا شدند. و لذا در پیام تاریخی خود در مورد پذیرش قطعنامه می فرمایند: «... قبول این مسأله برای من از زهر کشنده تر است ولی راضی به رضای خدایم و برای رضایت او این جرعه را نوشیدم ، در شرایط کنونی آنچه موجب این امر شد، تکلیف الهی ام بود. شما می دانید که من با شما پیمان بسته بودم که تا آخرین قطره خون و آخرین نفس بجنگم، اما تصمیم امروز فقط برای تشخیص مصلحت بود و تنها به امید رحمت و رضای او از هر آنچه گفتم گذشته و اگر آبرویی داشتم با خدا معامله کرده ام». البته اقدام خالصانهء حضرت امام(ره) هم در کوتاه مدت و هم در دراز مدت شرایط را به نفع نظام اسلامی رقم زد؛ زیرا این موضوع ناگهانی که به هیچ مورد انتظار دشمنان نبود، یکباره دشمن را به موضع انفعالی کشاند و در حالیکه از «ماشین جنگی» برتر و حمایت همه جانبه بین المللی برخوردار بود، با قبول قطعنامه از سوی ایران و حضور گسترده و بی نظیر مردم در جبهه ها، پس از نبردی یک ماهه شکست را پذیرفت و به قبول قطعنامه گردن نهاد و از سوی دیگر باعث شد تا شعار صلح طلبی را از دست دشمنان بگیرد و آنان را کاملا خلع سلاح نماید. و با حمله عراق به کویت و شکل گیری ائتلاف بین المللی علیه عراق، حقانیت ایران در جنگ تحمیلی برای همگان آشکار و دولت عراق به عنوان متجاوز شناخته شد.

علت پذیرش قطعنامه و تعبیر جام زهر از سوی امام خمینی ( ره)
نحوه عملکرد حضرت امام(ره) در مورد پذیرش قطعنامه و آتش بس با عراق، نیازمند شناخت دقیق اهداف و انتظارات نظام اسلامی و حضرت امام(ره) از دفاع مقدس در مقابل تهاجم نظامی دشمن و موضع گیری های کلان و بلند مدت ایشان درباره جنگ تحمیلی و بالاخره شرایطی که منجر به پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران شد، می باشد. از این رو به اختصار مطالبی را بیان می نماییم:
الف. اهداف نظام اسلامی از دفاع مقدس
هر چند شروع جنگ تحمیل به هیچ وجه با خواست و ارادهء نظام اسلامی ایران نبود، اما بعد از آغاز آن وضعیتی به وجود آمد که نظام انقلابی ایران به عنوان کانون و منادی اسلام ناب محمدی(ص) و تنها سنگر پیکار در مقابل امپریالیسم و استبکار جهانی و امید بخش مستضعفان جهان و نهضت های آزادیبخش، باید مردانه و با تمام قوا در مقابل این تهاجم نظامی ایستادگی می نمود و با دادن درس سختی به متجاوزین و حامیان آنها و احقاق کامل حقوق ایران، درس ایستادگی و مقاومت تا پیروزی را به تمامی ملتهای مورد ستم و نهضت های آزادی بخش جهان، می آموخت. در واقع نظام اسلامی علاوه بر مقاصد مادی مانند بیرون راندن متجاوزین از خاک ایران، محکومیت متجاوز و پرداخت غرامت و ...، اهداف معنوی بسیار بالاتری از تداوم دفاع مقدس تعقیب می کرد که این اهداف برگرفته از اصول و مبانی اسلامی بود؛ از این رو دفاع مقدس نه یک جنگ معمولی بین دو دولت بلکه جنگی سرنوشت ساز بین جهان کفر با جهان اسلام بود که می بایست تا پیروزی قاطع جبهه اسلام و تسلیم استکبار جهانی و رفع فتنه تداوم می یافت. بر این اساس حضرت امام(ره) به صورت مرتب بر تداوم جنگ تا تأمین اهداف مشروع نظام اسلامی تأکید داشتند و می فرمودند:
«اگر این جنگ بیست سال هم طول بکشد ما همچنان ایستاده ایم»
ب. شرایط و اوضاع پذیرش قطعنامه 598
مقاومت، ایستادگی و پیروزی های مکرر ایران در جبهه های نبرد در طول سالهای جنگ به هیچ وجه خوشایند استکبار جهانی نبود از این رو اگر در ابتدای جنگ کمک های متنوع و فراوانی را به عراق نمودند اما در ماههای آخر جنگ، حمایت جهانی از عراق به اوج رسید و آمریکایی ها عملا و به طور مستقیم وارد صحنه شدند. سکوهای نفتی ما را بمباران می کردند و با هدایت هواپیماهای عراقی بمباران نفت کش ها را تسهیل می کردند. هواپیمای مسافربری ایران را مستقیما منهدم کردند. فرانسوی ها هواپیماهای پیشرفته سوپر اتاندارد و میراژ 2000 در اختیار آنها گذاشتند، روسها مدرنترین هواپیماهای جنگنده و دورپرداز و بلند پرواز و ... را به عراق ارسال کردند. کویت و عربستان سیل دلارهای خود را به عراق روانه ساختند. آلمانیها مواد لازم برای سلاح شیمیایی در اخیتار آنها می گذاشتند. عراق به طور وسیع مناطق مسکونی و جبهه ها را بمباران شیمیایی می کرد و مجامع بین المللی با سکوت خود این جنایات را تأیید می کردند. در نتیجه جنگ از حالت طبیعی خود خارج و به یک نسل کشی گسترده و بدون هیچ گونه ملاحظات اخلاقی، انسانی، حقوقی و ... تبدیل شده بود و از سوی دیگر تحریم های همه جانبه و شدید بین المللی، فشارهای بسیار زیادی در زمینه اقتصادی، نظامی و ... بر مردم و مسؤولین ایران به وجود آورده بود. در داخل کشور نیز بعضی از مسئولین وقت در دولت و در سمت های فرماندهی عالی جنگ هم عامل مهمی بر نوشیدن جام زهر توسط حضرت امام بودند. نامه هایی به امام نوشتند و در آن از امکانات و تجهیزات جنگی جدید سخن گفتند و ادامه جنگ را مشروط به تامین این تجهیزات نمودند. موضع گیری هایی کردند که به عقیده بعضی از کارشناسان باعث شد جام زهر به کام امام ریخته شود.

به کار گیری سلاح های شیمیایی برای اولین بار در عملیات خیبر توسط دشمن بطور گسترده صورت گرفت. عراق به دلیل نگرانی از نتایج عملیات برای نخستین بار نوعی از سلاح های شیمیایی محصول کارخانه سامره- به نام گاز خردل- را با استفاده از بالگردهای ساخت شوروی و فرانسه – به کار گرفت.
پیش از این در عملیات والفجر 2 در منطقه حاج عمران، عراق به صورت محدود از سلاح های شیمیایی استفاده کرده بود.ولی آنچه که در عملیات خیبر صورت گرفت، بسیار گسترده و فاجعه آمیز بود.گاز خردل با ایجاد تاول های بزرگ روی پوست بدن و اختلال دستگاه تنفسی،آثار مخرب روحی و جسمی فراوانی بر رزمندگان اسلام به صورت مدت کوتاه مدت و دراز مدت داشت.شورای امنیت سازمان ملل در واکنش به این اقدام، در دهم فروردین ماه سال 1363 با صدور بیانیه ای استفاده از گازهای سمی را محکوم کرد اما مسئولیت استفاده از آن را به هیچ یک از طرفین نسبت نداد. صدور بیانیه، به جای قطعنامه، بنابر تحلیل منابع دیپلماتیک به دلیل اجتناب از مباحث شدید و اشاره به هر یک از دو طرف جنگ بوده است.
در هر صورت این نخستین اقدام سازمان ملل بود که حداقل گرچه به سود ایران نبود ولی به زیان آن نیز تنظیم نشده بود. به کارگیری سلاح های شیمیایی از یک سو نشان دهند? ضعف دفاعی، نومیدی و در ماندگی ارتش عراق بود و از سوی دیگر این مسأله را روشن می کرد که عراق با ایجاد زیر ساخت های جدید در زمینه تولید سلاح های شیمیایی با کمک کشورهای اروپایی به ویژه آلمان، استراتژی جدیدی را برای مقابله با تهاجم های پی در پچی و گسترده ایران برگزیده است.2
استفده عراق از سلاح شیمیایی با عملیات خیبر به صورت گسترده آغاز شد و همچنان ادامه یافت. بی توجهی محافل بین المللی در مورد نقض قوانین منع استفاده از سلاح های شیمیایی، به دلیل تمایلات موجود برای حمایت از عراق با هدف غلبه این کشور بر ایران، وضعیت غیره قابل تحملی را به وجود آورد؛ در واقع تلفات ایران را تحت تأثیر قرار داده بود. عراق با درکی که از این مساله داشت در عملیات بدر بیش از گذشته از سلاح های شیمیایی استفاده کرد.برابر آمار موجود تنها در طول پنج روز از 2 تا 27 اسفند سال 1363 عراقی ها، بیش از سی مورد انواع سلاح شیمیایی را مورد استفاده قرار دادند.
برخی از منابع نظامی فاش ساختند که عراقی ها در کارخانه ای حدود 10 کیلومتری جاده سامرا- بغداددر حال تولید سلاح های شیمیایی هستند و همزمان با اوج گیری عملیات بدر، دستور دو برابر کردن تولیدات کارخانه را که گازهای خردل و تابون تولید می کند، صادر کرده اند.
ابعاد گسترده ناشی از استفاده عراق از سلاح های شیمیایی، به تدریج توجه افکار عمومی را به خود معطوف کرد، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا رسماً اعلام کرد در بررسی مقدماتی متقاعد شده ایم که عراق از سلاح های شیمیایی استفاده کرده است!
دبیر کل سازمان ملل- خاویر پرز دکوئیار – نیز پس از دیدار با نمایندگان ایران و عراق، استفاده از سلاح های شیمیایی را محکوم کرد. در وضعیت جدید سرانجام شورای امنیت طی بیانیه ای با اجتناب از صدور قطعنامه، در 25 آوریل 1985 کاربرد سلاح های شیمیایی از سوی عراق را محکوم ساخت. کشورهای اروپایی نیز استفاده از این سلاح ها را محکوم کردند.
سه روز بعد در 28 آوریل 1985 عراق طی یادداشتی به سازمان ملل در مورد صدور بیانیه اعتراض کرد و طارق عزیز وزیر اومر خارجه وقت عراق در مصابحه مطبوعاتی اعلام کرد:
«عراق برای دفاع از خاک خود هر گونه سلاحی را که در اختیار دادر به کار خواهد گرفت! برخی از تحلیل گران بیانیه اخیر شورای امنیت را به منزله تشویق و ترغیب ایران برای گفت و گو درباره مذاکرات صلح در سازمان ملل، ارزیابی کردند.»


منبع : کتاب اولین های دفاع مقدس؛ محمد خامه یار