ویژگی این عملیات و از همه مهمتر اخلاص رزمندگان بود. شاید بتوان گفت این عملیات سخت ترین عملیات طول جنگ بود.

 عملیات کربلای پنج به فاصله کمی از عملیات کربلای 4 در تاریخ  19/10/1365 که طولانی ترین عملیات دوران هشت سال دفاع مقدس به مدت 70 روز با رمز  یا زهرا (سلام الله علیها) در محورهای منطقه عمومی شرق بصره- سراسر محور جنوبی جنگ با  اهداف  انهدام ماشین جنگی دشمن وگشودن راه برای سرنوشت جنگ طولانی و پاسخ به انتظارات مردم و تهدید شهر بصره به عنوان گلوگاه عراق توسط ((لشکر14 امام حسین (ع)،لشکر 27محمدرسول الله(ص)،سپاه بدر،لشگر 41ثار الله،تیپ قمر از چهار محال بختیاری،قرارگاه نجف وقرارگاه قدس صورت گرفت.))

منطقه‌ عملیاتی‌ کربلای‌ که از پل‌ نو خرمشهر واقع‌ در ابتدای‌ جاده‌ خرمشهر ـ شلمچه‌، نهر خین‌، شهرک‌ ابوالخصیب‌ عراقِ، پتروشیمی‌ بصره‌، شط‌ العرب‌ صغیر و کبیر، جزیره‌ بوبیان‌؛ دژ مرزی‌ ایران‌ و عراق، پاسگاه‌ مرزی‌ ایران‌ و عراق در شلمچه‌ در فاصله‌ هفصد متری‌ یادمان‌ شهدای‌ شلمچه‌ که‌ در عملیات‌ کربلای‌ پنج‌ به‌ سه‌ راهی‌ امام‌ رضا علیه السلام معروف‌ بود صورت پذیرفت. فرمان آغاز درگیری در ساعات اولیه بامداد 19دی ماه 1365 به یگانهای خط شکن ابلاغ شد. 

قرارگاه نجف نیز که در شب اول عملیات تنها با یک لشکر در جزیره بوارین - به منظور فریب دشمن- وارد عمل شده بود، توانست به طور موقت و محدود در خط اول ارتش عراق در این جزیره رخنه کند.

در ادامه عملیات، نیروهای خودی ضمن درهم شکستن دو پاتک عراق به سوی شلمچه پیشروی کرده و در ساعت 10 صبح به مجاورت کانال «هفت دهنه» رسیدند و با تصرف دو موضع هلالی شکل اول و دوم، موقعیت خود در منطقه پنج ضلعی و شلمچه را مستحکم کردند.

عملیات در حالی ادامه یافت که دشمن با آگاهی از تلاش اصلی فرماندهی عملیات، یگانهایی را به فاو و دیگر مناطق عملیاتی برده بود، به سرعت به منطقه شلمچه منتقل می کرد.

بخش اعظم تلاش دشمن به عقب راندن نیروها از غرب کانال و نیز جلوگیری از ایجاد الحاق در مثلث نوک کانال معطوف شده بود. به همین دلیل، در این شب که نیروهای قرارگاههای قدس و نجف وارد عمل شده بودند، عواملی همچون آتش دشمن، نداشتن مواضع مناسب برای پدافند و ... موجب شد فقط به انهدام نیروی دشمن و استحکام مواضع تصرف شده در روز اول و نیز برهم ریختن آرایش نیروهایی که خود را برای پاتک آماده می کردند، بسنده شود.

با آغاز روشنایی روز دوم عملیات، پاتکهای سنگین دشمن - بیش از 20 مورد- در غرب کانال پرورش ماهی شروع شد که در هر پاتک، رزمندگان خودی با تحمیل تلفات به یگانهای دشمن، آنها را عقب می راندند.

در شب سوم، پد «بوبیان»، بخشی از جاده آسفالته در جنوب کانال پرورش ماهی، پل دوم و نیز مواضع هلالی شکل نوک کانال به تصرف نیروهای قرارگاه کربلا درآمدند. نیروهای قرارگاه نجف نیز ضمن تصرف سومین موضع هلالی شکل، روی دژ مرزی پیشروی کردند.

همچنین، نیروهای قرارگاه قدس حرکت خود را در شرق نهر «دوعیجی» آغاز کرده و ضمن پاکسازی مواضع هلالی شکل سوم و چهارم، به جاده شلمچه دست یافتند و در نتیجه، یگانهای دو قرارگاه قدس و نجف موفق شدند اهداف مرحله اول عملیات را تأمین کنند. 

در ادامه، یگانهای قرارگاه قدس به منظور تصرف خط دشمن در مجاورت نهر جاسم به پیش رفتند، اما به دلیل مقاومت نیروهای عراقی که تا صبح روز بعد ادامه داشت، مجبور شدند تا خط نهر دوعیجی عقب نشینی کنند.

ساعت 9 صبح فشار هوایی و بمباران خطوط عملیاتی و عقبه های خودی همراه با به کارگیری سلاحهای شیمیایی افزایش یافت و دشمن توانست نیروهای مستقر در محور کانال ماهی را عقب براند.

پاتک دشمن به جزیره بوارین آغاز شد که با تلاش نیروهای قرارگاه نجف این پاتک با ناکامی مواجه گردید. در محور قرارگاه کربلا نیز برای حفظ مواضع جناح راست و تثبیت موقعیت در منطقه کانال پرورش ماهی، نیروهای خودی به رها کردن آب مبادرت ورزیدند. 

 به این ترتیب، پیشروی در این محور متوقف شد و عملیات با دو هدف اصلی «تصرف خط نهر جاسم» و «پاکسازی جزیره بوارین» ادامه یافت. دشمن پاتک خود را در غرب کانال ماهی همراه با شدیدترین و پرحجم ترین آتش توپخانه در طول جنگ آغاز کرد و در نهایت پس از حدود 5/2 ساعت تنها توانست دو موضع هلالی شکل را بازپس گیرد.

یگانهای قرارگاه نجف مأموریت دیگری را با هدف تصرف کامل بوارین و مقر دشمن آغاز کردند و موفق شدند فقط به هدف دوم (تصرف مقر دشمن) دست یابند.

در روزها و شبهای بعد نیز، رزمندگان خودی طی درگیریهای متعدد توانستند علاوه بر استقرار در شرق نهر جاسم، قسمتی از غرب این نهر را به عنوان «سرپل» به دست آورند.

دشمن در حالی که تلفات بسیاری را متحمل شده و منطقه ارزشمند شرق نهر جاسم را از دست داده بود، با تداوم عملیات در غرب این نهر و پذیرش تلفات بیشتر، سرانجام برای جلوگیری از پیشروی قوای نظامی سپاه پاسداران، تعداد زیادی از یگانهای خود را وارد منطقه کرد.

در این میان، با توجه به مشکلات، موانع و کمبودهای موجود به نظر می رسید تداوم عملیات در غرب نهر جاسم و دستیابی به کانال زوجی به سهولت امکان پذیر نیست. بنابراین، در هفتم بهمن ماه 1365 مقرر شد مهلت دو هفته ای به یگانهای عمل کننده - فرصت بازسازی و تجدید قوا- داده شود تا آمادگی لازم را برای ادامه عملیات بیابند. 

_{از شهدای عملیات کربلای 5}

در شامگاه سوم اسفندماه 1365، مرحله تکمیلی عملیات آغاز شد و نیروها با پیشروی در محور نهر جاسم موفق شدند چهارراه شلمچه را به تصرف خود درآورند. دشمن نیز با فرا رسیدن صبح، علاوه بر انجام سه پاتک - همراه با استفاده از سلاح شیمیایی- خطوط خود در این محور را تقویت کرد.

در ادامه عملیات، نیروهای خودی موفق شدند سیزدهم اسفندماه 1365 ضمن پیشروی در غرب کانال ماهی و تصرف هلالی شکل سوم و نیز تسخیر یکی از مستحکمترین قرارگاههای دشمن در منطقه، به انهدام نیروهای دشمن بپردازند. 

* نتایج عملیات

عبور از موانع نفوذ ناپذیر دشمن در شرق بصره و حضور در حومه این شهر به گونه ای اهمیت یافت که متعاقب این عملیات موقعیت سیاسی و نظامی عراق تضعیف شد و در نتیجه حملات گسترده به مراکز اقتصادی، صنعتی و مسکونی ایران بار دیگر آغاز شد.

از سوی دیگر اوضاع جبهه های نبرد به سود قوای نظامی ایران تثبیت شد و سپاه پاسداران یکی از ارزنده ترین تجارب نظامی خود را کسب کرد.

همچنین تلاشهای بین المللی برای پایان دادن به جنگ افزایش یافت و به تصویب قطعنامه 598، که در آن برای اولین بار تا حدودی خواسته های جمهوری اسلامی ایران لحاظ شده بود، در شورای امنیت سازمان ملل انجامید.

حضور گسترده نظامی آمریکا و متحدانش در خلیج فارس آغاز شد و یکی از هواپیماهای مسافربری ایران توسط ناو آمریکایی ساقط گردید.

در عملیات مشابهی که صدام برای کویت داشت به فاصله 48 ساعت قطعنامه شورای امنیت صادر شد و عراق را به فشار نظامی تهدید کرد تا از کویت خارج شود.

ولی در مورد ایران بعد از عملیات کربلای 5 یعنی 19 دی ماه 1365 اولین قطعنامه در اعتراف به وجود جنگ صادر می شود و بعد اعلام اینکه هیأتی از سوی سازمان ملل به ایران و عراق سفر کند تا متجاوز را شناسایی کند.

این شناسایی متجاوز طبیعتاً، تبعات حقوقی دارد و باید خسارت طرفی که جنگ به او تحمیل شده پرداخت شود. البته بعد از جنگ خاویر پرز دکوئیار دبیرکل وقت سازمان ملل به ایران و عراق سفر کرد و یکی از مهمترین دستاوردهای سیاسی جنگ تحمیلی نامه ای است که از سوی صدام برای ایران نوشته می شود، مبنی بر قبول شرایط ایران و قرارداد 1975 الجزایر و اعتراف دکوئیار که آغازگر جنگ صدام بوده است.همه اینها در پرتو رشادتها، پایمردی ها و مقاومت رزمندگان در طول جنگ بویژه عملیات کربلای 5 بوده است.

یکی دیگر از ویژگیهای مهم این عملیات حجم انهدام دشمن بود که در هیچ یک از عملیاتها این مقدار از تجهیزات و نیروهای دشمن منهدم نشده بود. دیگر ویژگی این عملیات عبور از موانع بی نظیری بود که رژیم صدام در شلمچه ایجاد کرده بود که در طول جنگ بی سابقه به نظر می رسید. دیگر ویژگی این عملیات و از همه مهمتر اخلاص رزمندگان بود. شاید بتوان گفت این عملیات سخت ترین عملیات طول جنگ بود.

در این عملیات بزرگ و طولانی که با سنگین ترین و بیشترین پاتک های دشمن توأم بود چندین تن از فرماندهان برجسته ایرانی از جمله « حاج حسین خرّازی» ،«یدالله کلهر»،«حجت الاسلام و المسلمین عبدالله میثمی» مسئول حوزه نمایندگی حضرت امام(ره) در قرارگاه خاتم الانبیاء’، «اسماعیل دقایقی»،«شاه مراد» فرمانده تیپ قمر از چهارمحال و بختیاری و «زنگی آبادی» مسؤول آموزش لشکر41 ثارالله علیه السلام به شهادت رسیدند.

خاطرات رئیس دفتر صدام از شب عملیات کربلای 5

سرلشکر عبدالحمید محمود الخطاب ، رئیس دفتر صدام درباره این عملیات می گوید: تاریخ 16/1/1987 (19/10/65) تلفن دفتر رئیس جمهور به صدا درآمد. خبر حمله به شلمچه را دادند. رئیس جمهور دائم زیر لب می گفت: «الله اکبر از دست افراد خمینی... الله اکبر...» مدام پلک هایش به هم می خورد. به او عرض کردم : اتفاقی مهم پیش آمده است ؟ رئیس جمهور که در اتاق قدم می زد، گفت: «امشب بصره به دست نیروهای ایران خواهد افتاد».

همان شب جلسه ای تشکیل شد که تا صبح ادامه داشت. ارتش ما داشت از هم می پاشید. ماشین جنگی و مدرن ما از کار می افتاد. هر روز و هر ساعت گزارش هایی درباره عقب نشینی و تلفات بهت آور به دست ما می رسید. وقتی خبر رسید نیروهای ایرانی به منطقه دیده بانی شماره یک لشکر 11 رسیده اند، رئیس جمهور گفت: «الان زمان آن فرا رسیده که از سلاح شیمیایی استفاده کنیم».
 
با هدایت مستقیم رئیس جمهور این کار انجام شد. با این احوال ، رئیس جمهور هیچ گاه مایل به پایان جنگ نبود. او در جلسه های محرمانه به ما می گفت: «امیدوارم این جنگ ادامه یابد، چون کمک های کشورهای خلیج فارس ادامه خواهد داشت و ما با این ثروت می توانیم مشکلات داخلی را هم حل کنیم.
 
اگرچه تعداد مصدومان شیمیایی متوسط و شدید عملیات کربلای 5 کمتر از 3 هزار نفر می شدند، اما با در نظر گرفتن مصدومان خفیف احتمالا جمع آنان به 7 هزار نفر می رسید.

به دنبال این عملیات عظیم که به منهدم شدن ماشین جنگی عراق منجر شد علاوه بر فشارهای آمریکا، قطعنامه 598 که کمی به خواسته های جمهوری اسلامی ایران نزدیک شده بود صادر گردید. این اولین بار بود که پس از شروع جنگ تحمیلی شورای امنیت سازمان ملل به وجود جنگ در این منطقه اعتراف کرد. 


نتایج عملیات کربلای 5

1- مناطق و تأسیسات آزاده شده :

-12 کیلومتر پیشروی به طرف بصره و آزاد کردن جزایر بوارین ، فیاض و ام الطویل.

-پاسگاههای بوبیان ، شلمچه ، کوت سواری و خیّن .

-آزاد سازی شش روستا.

-عبور از کانال ماهیگیری، نهر دوعیجی و جاسم .

2- تجهیزات منهدم شده دشمن:

-بیش از 80 فروند هواپیما.

-700 دستگاه تانک و نفربر.

-250قبضه توپ صحرایی و ضد هوایی.

-صدها قبضه انواع ادوات نیمه سنگین و مقدار زیادی سلاح سبک و مهمات.

-1500 دستگاه خودرو و 400 دستگاه انواع ادوات مهندسی و رزمی.

در این عملیات 81 تیپ و گردان مستقل دشمن منهدم و 24 تیپ و گردان مستقل نیز آسیب کلی دیدند ، تعداد 40 هزار نفر از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند و 270 نفر نیز به اسارت نیروهای اسلام در آمدند.

بازتاب عملیات کربلای 5

پیشروی در شرق بصره ، تواناییها و قابلیتهای نظامی عراق را بار دیگر زیر سوال برد ، به طوریکه روزنامه " آبرزور" چاپ پاریس به نقل از کارشناسان غربی نوشت:" برای اولین بار از آغاز جنگ تاکنون ، ناظران و کارشناسان غربی در مورد امکانات دفاعی عراق دچار تردید شده اند."

همچنین تأکید بر توانایی نظامی ایران ، چنانکهBBC طی تحلیلی درهمین زمینه ، با توجه به تجربه سپاه در عملیات فاو و عبور از رودخانه اروند ، ضمن اشاره به عبور از منطقه آبگرفتگی و کانال پرورش ماهی درکربلای 5 گفت: " موفقیت ایران در عبور از دریاچه ماهی ، یک بار دیگر توانایی ایران درعبوراز آبراهها رانشان می دهد. "

هفته نامه نیوزویک نیز نوشت : " تهاجم ایرانیها در نزدیکی بصره ، حداقل یک مسئله را درخصوص جنگ ایران و عراق تغییر داده و آن این مسئله است که برای اولین بار طی چند سال گذشته ، این احتمال را که یک طرف حقیقتا" بر دیگری پیروز شود ، مطرح ساخته است."

  " یاد این آزاد مردان و حماسه رادمریشان گرامی باد."

منبع: سایت فاتحان