جمهوری اسلامی ایران برای پاسخ گویی به بمباران و موشک باران مناطق مسکونی شهرها و احقاق حقوق خود در مجامع بین المللی، با تغییر منطقه عملیاتی از جنوب به غرب، در صدد برآمد تا قدرت رزمندگان اسلامی را بار دیگر به جهانیان نشان دهد.

بدین منظور عملیات گسترده ای در غرب کشور در دشت های سلیمانیه عراق هم زمان با مبعث رسول اکرم (ص) به نام والفجر 10، آغاز شد. این عملیات در روز سه شنبه 25/12/1366، شروع و در 5 مرحله به اجرا در آمد.

منطقه حلبچه و خرمال، اگرچه از گذشته مورد توجه طراحان نظامی سپاه پاسداران بود و هر از چند گاهی در مقاطع مختلف جنگ مورد بررسی آنان واقع می شد، لیکن با توجه به این که تلاش اصلی همواره در جبهه جنوب صورت می گرفت، انجام عملیات در منطقه مذکور هیچ گاه به طور جدی طرح نمی گردید. به دنبال اصلی شدن جنگ در جبهه شمالی – که در پی پیدایش مشکلات و معضلات بسیار بر سر راه انجام عملیات در جبهه جنوبی ایجاد شد – و نیز توقف عملیات در منطقه بیت المقدس 2، توجه بیشتری به منطقه حلبچه مبذول گردید. طراحی عملیات والفجر 10 در حالی انجام شد که دشمن اگر چه منطقه عملیاتی بیت المقدس 2 – را به دلیل احتمال هجوم قوای ایران – مسدود نموده بود، لیکن تهاجم اصلی را در جبهه جنوب محتمل می دانست. به این ترتیب عملیات بزرگ سال 66 در منطقه عمومی حلبچه طراحی و اجرا شد.

اهداف عملیات

در این عملیات، علاوه بر اهداف سیاسی، سه هدف عمده نظامی مورد نظر بود:

1- آزاد سازی شهرهای حلبچه، خرمال، دوجیله، بیاره و طویله.

2- فراهم سازی مقدمات تصرف سد دربندیخان.

3- انسداد عقبه اصلی دشمن در استان سلیمانیه.

منطقه عملیات

منطقه عمومی حلبچه به جز در غرب و شمال که دریاچه سد دربندیخان در آن واقع است، توسط ارتفاعات بلند و صعب العبوری محصور شده است که هر یک از این ارتفاعات از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به طوری که بالامبو و شاخ آن بر دریاچه دربندیخان و دشت و ارتفاعات تمورژنان مسلط است. شاخ تمورژنان نیز بر شاخ شمیران، سد دربندیخان، تونل جاده سلیمانیه – بغداد تسلط دارد.

علاوه بر ارتفاعات فوق الذکر، می توان از ارتفاعات و ناهمواری های دیگر منطقه نام برد که مهم ترین آن ها عبارتند از: ارتفاعات پرونیه، توانیر، پنج قله، شینه روی، تپه چناره، سه تپه، خورنوازان، تپه هانی قول، تپه سزام و شاخ دارزین.

هم چنین شیارهای موجود در منطقه نقش موثری در اختفاء نیروهای خودی داشته و بعضاً به عنوان معابر وصولی مورد استفاده قرار گرفته اند. از جمله این شیارها می توان از دره گلان، شیار زلم، شیار سورمر، شیار سازان، دره خورنوازان، شیار بالای روستای خورد و شیار وشکنام نام برد.

مهم ترین تاسیسات اقتصادی منطقه، سد دربندیخان است که علاوه بر پرورش ماهی و کشاورزی، در تامین برق قسمت و سیعی از عراق نقش مهمی دارد. پادگان حلبچه، پادگان لشکر 27 در کانی مانگا، مقر فرماندهی نیروهای دفاع الوطنی سپاه یکم در منطقه روداژه و پایگاه های موشکی سام 2 و سام 7 نیز از جمله تاسیسات نظامی در این منطقه می باشند.

شهرهای مهم عراق در این منطقه نیز به ترتیب وسعت و اهمیت عبارتند از: حلبچه، خرمال و دوجیله.

استعداد دشمن

منطقه عملیاتی، تحت مسئولیت سپاه یکم عراق قرار داشت. پدافند این منطقه قبلاً برعهده نیروهای جاش (مزدوران کرد عراقی) بود و آن ها علاوه بر حفظ خطوط پدافندی، ماموریت مقابله با کردهای معارض را نیز بر عهده داشتند. با شروع فعالیت هایی همچون آماده سازی زمین، تردد خودروها و ... از سوی قوای خودی در این منطقه، دشمن نیز به اقداماتی از قبیل جایگزینی نیروهای نظامی با جاش ها، تقویت منطقه با تیپ های جدید و ... مبادرت ورزید.

در مجموع یگان هایی که از قبل و نیز در جریان عملیات در منطقه حضور یافتند، عبارت بودند از:

- تیپ های 96، 606، 39، 14، 402، 602، 506، 422، 420، 72، 13، 707، 702، 95 و 433 پیاده.

- تیپ های 80، 17 و 50 زرهی.

- تیپ های 24، 27 و 46 مکانیزه.

- تیپ های 65، 66 و 68 نیروی مخصوص.

- تیپ 1 کماندویی سپاه چهارم، تیپ 2 کماندویی سپاه سوم و تیپ 2 کماندویی سپاه یکم.

قوای خودی

قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) به عنوان قرارگاه مرکزی عمل می کرد.

الف – قرارگاه قدس تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

- لشکر 7 ولی عصر (عج) با 6 گردان.

- لشکر 33 المهدی (عج) با 6 گردان.

- لشکر 25 کربلا با 10 گردان.

- لشکر 19 فجر با 6 گردان .

- لشکر 17 علی ابن ابی طالب (ع) با 6 گردان.

- لشکر 41 ثارالله با 7 گردان.

- تیپ مستقل 39 بیت المقدس با 4 گردان.

ب – قرارگاه ثامن الائمه (ع) تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

- لشکر 9 بدر با 8 گردان.

- لشکر 55 ویژه شهدا با 6 گردان.

- تیپ مستقل 36 انصار المهدی با 4 گردان.

- تیپ مستقل 75 ظفر با 2 گردان.

- تیپ مستقل 29 نبی اکرم (ص) با 6 گردان.

- سپاه چهارم باختران با 6 گردان.

ج – قرارگاه فتح تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

- لشکر 8 نجف اشرف با 5 گردان.

- لشکر 14 امام حسین (ع) با 5 گردان.

- لشکر 11 امیر المومنین با 4 گردان.

- تیپ مستقل 82 صاحب الامر با 3 گردان.

- تیپ مستقل 91 بقیة الله (عج) با 3 گردان.

- تیپ مستقل 44 قمربنی هاشم با 3 گردان.

- تیپ مستقل 100 انصارالرسول با 3 گردان.

طرح عملیات

به علت وجود ارتفاعات سرکوب سورن در شرق منطقه عملیاتی و دریاچه دربندیخان در غرب آن، در حد فاصل انتهای شمال شرقی دریاچه تا ارتفاعات سورن تنگه ای به عرض 10 کیلومتر ایجاد شده است که در مباحث طرح مانور، تضمین موفقیت عملیات را در گرو انسداد این تنگه با الحاق از دو محور می دانستند. این عمل می بایست در محور شمال از مله خور به طرف خرمال و در محور جنوبی از غرب بالامبو در امتداد تمورژنان با تصرف سرپل احتمالی در کمر دریاچه و سرانجام الحاق دو بازو در تنگه و محاصره دشمن انجام می شد.

به منظور تحقق طرح مانور یادشده، قرارگاه قدس در محور شمالی مامور بستن تنگه و تصرف پل گردکو (عقبه اصلی دشمن به کل منطقه) شد. قرارگاه فتح در محور جنوبی می بایست ضمن تصرف بالامبو و تمورژنان با تامین سرپل در کمردریاچه، برای مقابله با حرکت احتمالی دشمن، با احداث پل از آمادگی لازم برخوردار باشد. قرارگاه ثامن الائمه(ع) نیز در محور میانی مامور شد تا در منطقه گوزیل – دشت سازان به طرف حلبچه پیشروی کند و در مرحله دوم جاده بیاره – طویله – نوسود را تصرف و آزاد نماید. هم چنین، قرارگاه رمضان ماموریت یافت علاوه بر فعالیت های شناسایی، با مشارکت تیپ 75 ظفر و کردهای معارض ضمن تصرف شهر، توپخانه دشمن رامنهدم سازد.

شرح عملیات والفجر 10

عملیات در ساعت 2 بامداد 24/12/1366 با رمز مبارک یا محمد ابن عبدالله (ص) آغاز شد. سرعت عمل یگان ها به گونه ای بود که اغلب آن ها توانستند تمامی اهداف خود در مرحله اول را به تصرف در آوردند. به غیر از واکنش دشمن در شاخ سورمر و شاخ شمیران تحرک دیگری از نیروهای عراقی مشاهده نشده و تعداد زیادی از آن ها که در خواب بودند، کشته و اسیر شدند.

رزمندگان اسلام پس از عبور از موانع سخت و ایذایی دشمن موفق شدند حدود 20 روستا واقع در شمال و جنوب و غرب شهر خرمال را آزاد نمایند.

رزمندگان روز بعد نیز توانستند مقاومت نیروهای دشمن را در هم شکسته و پیروزمندانه وارد شهر خرمال عراق شده و شهر را کاملا پاکسازی نمایند. در دروازه شهر گروهی از مردم به استقبال رزمندگان اسلام آمدند.

در محور قرارگاه قدس، پس از تصرف مله خور و ارتفاعات چناره، خرنوازان، هانی فتح، اگر چه بالامبو و تنگه به تصرف درآمد، لیکن به دلیل توقف قرارگاه قدس و نیز واکنش دشمن در جناح چپ عملیات،نیروها روی شاخ سورمر و شاخ شمیران متوقف شدند. در محور قرارگاه ثامن الائمه(ع)، نیروهای عمل کننده ارتفاعات مگر از سلسله ارتفاعات بالامبو و نیمی از شیندروی را تصرف کردند و به رغم روشن شدن آسمان، برای الحاق روی یال ارتباطی شامل دشت سازان و سپس نیمی دیگر از ارتفاعات شیندروی، به پیشروی خود ادامه دادند. قرارگاه رمضان نیز در این مرحله تنها توانست پمپ بنزین شهر حلبچه را به آتش بکشد.

قابل ذکر است که نیروهای جهادگر با احداث جاده های مناسب در ارتفاعات سر به فلک کشیده و زدن پل های حیاتی، نقش مهمی در تسریع حرکت نیروهای عمل کننده ایفا کردند، تا جایی که نیروهای به اسارت گرفته شده در عملیات والفجر 10 از سرعت عمل نیروهای عمل کننده در این منطقه صعب العبور ابراز شگفتی می کردند. سرهنگ پیاده کوکب محمد امین از تیپ کماندویی لشکر 34 عراق می گوید: «باوجود موانع سخت و طبیعی و ایذایی، به ذهن ما خطور نمی کرد که رزمندگان اسلام بتوانند به ما نزدیک شوند، از این رو ما زمانی از آغاز عملیات با خبر شدیم که در محاصره کامل قرار داشتیم.»

با گذشت ساعت ها از آغاز عملیات و تصرف شهر خرمال وده ها روستا در استان سلیمانیه، طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق طی مصاحبه ای در لندن اعلام کرد: «اخبار مربوط به عملیات ایران در جبهه ها تنها یک شایعه است.»

در حالی که نیروهای خودی از روحیه خوبی برخوردار بودند و تلفات آنان نیز بسیار اندک بود، از هم گسیختگی قوای دشمن و عدم حضور جدی آنها در منطقه موجب شد تا بر تسریع آغاز مرحله دوم عملیات تاکیدشود. دشمن بنابر تصوری که در مورد عملیات داشت، ستون های متعدد و طویلی را با عبور از پل های ملاویسی و زلم به طرف دوجیله و سپس حلبچه کرد.

مرحله دوم عملیات

بعد از ظهر چهارشنبه 26/12/1366، دلیرمردان سپاه با پیشروی در غرب شهر خرمال، روستاهای تپه کالاری، حاجی رقه، تپه توکه، کپه کول و ... را توانستند، آغاز کنند. با آزاد سازی این روستاها ارتباط شمال و جنوب استان سلیمانیه قطع شد و شهر مهم دوجیله و بیش از 20 روستای اطراف آن آزاد شد.

مرحله سوم عملیات

در بامداد پنج شنبه27/12/1366، آغاز و پس از عبور از رودخانه های خروشان سیران، زیمکان و آب لیله، مواضع، پایگاه و استحکامات دشمن را در سلسله ارتفاعات بالمبو و گزیل و بیش از 24 ارتفاع دیگر در جنوب استان سلیمانیه عراق در هم کوبیدند و بر بیش از 90 روستای منطقه عمومی حلبچه تسلط پیدا کردند و روستاهای حد فاصل شهر دوجیله و دریاچه دربندیخان عراق آزاد شد و نیروی دریایی سپاه با استقرار در شرق دریاچه، تحرکات دشمن در آن سوی دریاچه را زیر نظر گرفت و پیشروی به سوی شهر حلبچه از چندین جناح ادامه، و این شهر به محاصره در آمد و سرانجام رزم آوران اسلام موفق شدند، در زیر بمباران های شدید هوایی و شیمیایی دشمن، شهر 70 هزار نفری حلبچه را آزاد نمایند.

مرحله چهارم عملیات

این مرحله از نیمه شب پنج شنبه 27/12/1366، آغاز و رزمندگان اسلام، پس از تثبیت مناطق آزاد شده، موفق شدند شهر مرزی و کردنشین نوسود را که بیش از 7 سال زیر سلطه دشمن قرار داشت و بغداد آن را به عنوان پایگاهی برای ضد انقلابیون و منافقین وابسته تبدیل کرده بود، از تیررس دشمن خارج سازند.

با استقرار کامل نیروها در شهر نوسود موفق شدند دو شهر نظامی طویله و بیاره و بیش از 8 روستای اطراف آن در نزدیکی نوار مرزی را آزاد کنند.

دشمن در روز جمعه 28/12/1366، در محورهای شمالی عملیات والفجر 10 اقدام به پاتک کرد که با هوشیاری و آمادگی رزمندگان اسلام دفع شد و دشمن پس از به جای گذاشتن ده ها کشته، زخمی و اسیر، ناگزیر به عقب نشینی شده و مواضع قبلی خود را نیز از دست داد.

مرحله پنجم عملیات

مرحله پنجم در شب چهارشنبه 3/1/1366 آغاز و حماسه آفرینان بسیجی و پاسدار، به دشمن حمله کردند تا به جنایت بعثی ها در بمباران شیمیایی شهر حلبچه پاسخ گویند. در این عملیات که در محور خرمال به سید صادق در استان سلیمانیه انجام شد، 19 ارتفاع حساس منطقه، از جمله ارتفاعات 1058 (وربشن) مشرف بر شهر سید صادق و چندین روستای دیگر استان سلیمانیه آزاد شد.

پیام امام خمینی (ره) به مناسبت عملیات والفجر 10

امام (ره) در پاسخ به نامه فرمانده کل سپاه پاسداران چنین اظهار فرمودند:

... اخبار پیروزی ها و حماسه های دلاوران اسلام نه تنها دل ملت ما، که قلب همه مستضعفان و محرومان را شادمان نمود و صدام و عفلقیان و حامیان و اربابان او، خصوصا آمریکا و اسرائیل را عزادار کرد. سلام خالصانه مرا به همه فرماندهان عزیز و شجاع و رزمندگان ظفرمند پیروز سپاه و بسیج و ارتش و هوانیروز و نیروی هوایی و جهادگران دلاور و گمنام و امدادگران و کلیه نیروهای مردمی و کُرد ابلاغ کنید و سلام و تشکر ملت ایران را به مردم شهرهای آزاد شده عراقی که بدون این که حتی یک گلوله هم به طرف آنان و شهرهای آنان شلیک شود، با آغوش باز و فریاد الله اکبر از رزمندگان ما استقبال نمودند، برسانید و به آن ها بگویید که می بینید صدام چگونه دیوانه وار شما و شهرهایتان را بمباران خوشه ای و شیمیایی می کند، و خواهیم دید که جهان خواران چگونه در تبلیغات مسموم خود از کنار این پیروزی های بزرگ و جنایت صدام خواهند گذشت...

نتایج عملیات

- آزاد سازی منطقه ای به وسعت حدود 1200 کیلومتر مربع شامل شهرهای حلبچه، خرمال، بیاره، طویله و هم چنین نوسود از شهرهای ایران.

- کاهش خط پدافندی خودی.

- گشودن جبهه ای جدید برای دشمن وانتقال توان عمده ای از ارتش عراق به جبهه شمالی.

- به اسارت درآوردن 5440 نفر از نیروهای دشمن.

- انهدام 270 تانک و نفربر، 60 توپ صحرایی، 20 ضدهوایی، 40 خمپاره انداز، 13 دستگاه مهندسی، 230 خودرو و 750 اسلحه انفرادی و آرپی جی هفت.

- به غنیمت گرفته شدن 90 تانک و نفربر، 100 توپ صحرایی، 20 توپ ضد هوایی، 20 خمپاره انداز، 15 دستگاه مهندسی، 800 خودرو و 6110 اسلحه انفرادی و آرپی جی هفت.

سایت ساجد

حمله‌ به‌ دشمن‌ از محور شمال‌:

استراتژی‌ تعقیب‌ دشمن‌ در جبهه‌ شمالی‌ با سلسله‌ عملیاتی‌ به‌ نام‌ «والفجر» در این‌ مناطق‌ آغازشد و نیروهای‌ ایرانی‌ توانستند به‌ پیروزی‌های‌ مهمی‌ در منطقه‌ «چوارتا» دست‌ پیدا کنند. چند روز پس‌ از پایان‌ عملیات‌ والفجر9 و تحویل‌ خط‌ به‌ نیروهای‌ پدافندی، در حالی‌ که‌ مناطق‌ فتح‌ شده‌ هنوز به‌ طور کامل‌ تثبیت‌ نشده‌ بود، نیروهای‌ عراقی‌ در حملاتی‌ توانستند کلیه‌ نقاط‌ تصرف‌ شده‌ را باز پس‌ گیرند. عراق‌ که‌ در این‌ پاتک‌ها بدنبال‌ کسب‌ موفقیت‌ جدید و تا حدودی‌ بازسازی‌ روحی‌ نیروهای‌ شکست‌ خورده‌ خود در فاو بود، با توان‌ بیشتری‌ در منطقه‌ ظاهر شد.

نکته‌ حایز اهمیت، همزمانی‌ عملیات‌ «والفجر9» با درگیری‌ نیروها در منطقه‌ فاو بود. سپاه‌ در حالی‌ به‌ عملیات‌ والفجر9 پرداخت‌ که‌ در فاو درگیر پاتک‌های‌ سنگین‌ عراق‌ بود. یگان‌های‌ تازه‌ تاسیس‌ شده‌ سپاه‌ این‌ عملیات‌ را انجام‌ دادند و توانستند در تهاجم‌ خود به‌ پیروزی‌هایی‌ دست‌ یابند.

عملیات‌ والفجر9 در ساعت‌23 و45 دقیقه‌5 اسفندماه‌1364 با رمز «یاالله، یاالله، یاالله» در شرق‌ چوارتای‌ کردستان‌ عراق‌ آغاز گردید. وسعت‌ این‌عملیات‌ در حدود 200 کیلومترمربع‌ بود. مناطق‌ آزاد شده‌ در والفجر9 شامل‌ چند پاسگاه‌ مرزی، بخشی‌ از ارتفاعات‌ «کانا»، «شاهکوران»، «تنگه‌ سورا»، «موبرا»، «ماخلان» و ارتفاعات‌1470 و1489 بود.

در جریان‌ نبرد یک‌ فروند هواپیما، یک‌ فروند چرخبال،20 دستگاه‌ تانک، 90 دستگاه‌ خودرو،10 قبضه‌ توپ‌ ضد هوایی‌ و مقدار زیادی‌ سلاح‌ سبک‌ و نیمه‌ سنگین‌ دشمن‌ از بین‌ رفت. یگان‌های‌ منهدم‌ شده‌ دشمن‌ شامل‌3 گردان‌ رزمی، تیپ‌ کماندویی،1 گردان‌ توپخانه‌ و1 گردان‌ تانک‌ می‌شد.

تعداد کشته‌ و زخمی‌ها و اسرای‌ دشمن‌ به‌2750 نفر رسیدند. مقداری‌ سلاح‌ سبک‌ و نیمه‌ سنگین‌ و انواع‌ مهمات‌ نیز به‌ غنیمت‌ نیروهای‌ خودی‌ درآمد. به‌ این‌ ترتیب‌ عملیات‌ والفجر9 نشان‌ داد که‌ در صورت‌ گشودن‌ دو جبهه‌ همزمان‌ بر علیه‌ ارتش‌ عراق، توان‌ دشمن‌ تجزیه‌ می‌شود و قادر نخواهد بود در دو جبهه‌ مجزا به‌ طور همزمان‌ به‌ مقابله‌ برخیزد.

خلاصه گزارش عملیات :

نام‌ عملیات: والفجر9

زمان‌ اجرا:5/12/1364

تلفات‌ دشمن‌ (کشته، زخمی‌ و اسیر) :2750

رمز عملیات: یا الله- یا الله‌ - یا الله‌

مکان‌ اجرا: شرق‌ چوارتا در عراق‌ - محور شمالی‌ جنگ‌

ارگان‌های‌ عمل‌کننده: سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌

اهداف‌ عملیات: گشودن‌ دو جبهه‌ همزمان‌ در برابر دشمن‌ و تجزیه‌ نیروی‌ آن‌ و باز پس‌ گیری‌ مناطق‌ تازه‌ اشغال‌ شده‌

عملیات انجام نشده والفجر 7 قرار بود در سال 1363 در مناطق زید و کوشک در شمال ایستگاه حسینیه انجام شود که به علت موقعیت منطقه و استحکامات دشمن و از همه مهم تر به علت رها کردن آب در منطقه توسط دشمن، امکان اجرای آن به وجود نیامد.

و الفجر7

رمز عملیات :یا زهرا

منطقه عملیات :چزابه و چیلات

شرح عملیات‌ والفجر6 ( تهدید جاده‌ بغداد- العماره‌ )

نیروهای‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌ در ساعات‌ باقی‌ مانده‌ تا عملیات‌ بزرگ‌ خیبر و برای‌ انهدام‌ بخشی‌ از توان‌ جنگی‌ قوای‌ دشمن، عملیات‌ «والفجر6 » را طرح‌ریزی‌ کردند تا در منطقه‌ مرزی‌ «چزابه» به‌ اجرا در آید. حمله‌ در ساعت‌23 و20 دقیقه‌ شامگاه‌2 اسفند ماه‌1362 و با رمز «یازهرا(سلام‌ الله‌ علیها)» به‌ مرحله‌ اجرا در آمد.

در محور تنگه‌ چزابه‌ در شمال‌ شرقی‌ «بستان» نیروهای‌ سپاه‌ موفق‌ به‌ شکستن‌ خطوط‌ دفاعی‌ دشمن‌ شده‌ و تا سحرگاه‌ که‌ نبرد به‌ جنگ‌ تن‌ به‌ تن‌ کشیده‌ شد، محور جاده‌ سوبله‌ به‌ چزابه، تحت‌ سلطه‌ نیروهای‌ ایران‌ درآمد.

با آغاز عملیات‌ خیبر در منطقه‌ «هورالهویزه» و «هورالعظیم» عملیات‌ دو روزه‌ والفجر6 به‌ اتمام‌ رسید.

نتایج عملیات

از جمله‌ نتایج‌ بدست‌ آمده:

- فتح‌ دو ارتفاع‌ مشرف‌ به‌ شهرعلی‌ غربی‌

- انهدام‌ شماری‌ سلاح‌ سبک‌ و نیمه‌ سنگین‌

- انهدام‌ تعدادی‌ خودروی‌ نظامی‌

- و گرفتن‌ صدها کشته‌ و زخمی‌ از دشمن.

برخی از شهدای عملیات والفجر6:

شهید محمدعلی رهنمون

شهید مرتضی بکایی

شهید رجب علی برزگر

شهید حسینعلی عظیمی

شهید احمد ملایی

خلاصه گزارش عملیات

نام‌ عملیات: والفجر6

زمان‌ اجرا : دوم اسفندماه 1362

مدت‌ اجرا: 2 روز

تلفات‌ دشمن (کشته، زخمی‌ و اسیر): صدها تن‌

رمز عملیات: یا زهرا(سلام‌ الله‌ علیها)

مکان‌ اجرا: تنگه‌ چزابه‌

ارگان‌های‌ عمل‌کننده: رزمندگان‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌

اهداف‌ عملیات: انهدام‌ توان‌ جنگی‌ قوای‌ دشمن‌

عملیات والفجر5 ساعت 24 روز 27 بهمن سال 1362 با رمز یا زهرا (س) در منطقه کوهستانی چنگوله حد فاصل شهرهای مهران و دهلران به اجرا درآمد.

نیروهای عمل کننده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دو مرحله با هدف آزادسازی بلندی های منطقه چنگوله وارد عمل شدند.

در همان ساعات نخست، بلندی های پیزولی، آزادخان کشته، تنگه چنگوله و دهها کیلومتر مربع از خاک ایران آزاد و جاده بدر - طیب عراق به تسلط نیروهای ایرانی درآمد. همچنین به 4تیپ از گارد مرزی عراق خساراتی وارد شد.

در مرحله دوم مناطق دیگری نیز از خاک ایران و عراق آزاد شد و نیروهای خودی در آن استقرار یافتند که از جمله آن، استقرار نیروهای ایرانی در 35کیلومتری بزرگراه بغداد - بصره است.

در این مرحله نیز 4تیپ کوهستانی عراق به طور 100درصد و تیپ 50 زرهی لشکر 12 بیش از 50 درصد منهدم شد و دشمن با دادن 1770 تن کشته و زخمی و اسیر در طی شش پاتک سنگین عقب نشینی کرد.

در مجموع دو مرحله عملیات، منطقه‌ای به گستردگی110 کیلومتر مربع شامل بلندی‌های «پیزولی»، «تنگه چنگوله»، «تونل»، «چغا عسکر»، «عباس عظیم»، پاسگاه‌های شمالی«عین عبد»، «طارق»، «الرباقی»، شهرک‌های «یک سایه»، «آل یاسین» و روستاهای شیخ احمدآزاد گردید و چهل دستگاه تانک و نفربر، مقداری سلاح سبک و نیمه سنگین، دو فروند چرخبال، ده‌ها دستگاه خودروی نظامی و ده انبار مهمات دشمن منهدم و ده‌ها دستگاه تانک و نفربر، شماری خودروی نظامی و انواع سلاح‌های سبکو و نیمه سنگین به قنیمت رزمندگان سپاه پاسداران درآمد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عملیات و الفجر5 را با رمزیا زهرا (س) آغاز کرد . عملیات والفجر 5 درمنطقه عملیاتی چنگوله حدفاصل مهران و دهلران اجرا شد و هدف ازاجرای این عملیات آزاد سازی منطقه عملیاتی بود، در عملیات والفجر 5 ضمن دستیابی به هدف عملیات شمار زیادی ازافراد دشمن کشته یا اسیر شدند و تجهیزات درخور توجهی ازدشمن نیزمنهدم شد.

نتایج عملیات

مناطق آزاد شده:

وسعت منطقه آزاد شده : 110 کیلومتر مربع

ارتفاعات بندپیر علی، تنگه ی چنگوله، تونل، چغاعسکر و عباس عظیم

پاسگاه های شمالی، عین عبد، طارق و الرباغی عراق

شهرک های یک سایه، آل یاسین و روستای شیخ احمر

تسلط بر جاده ی طیب - بدره ی عراق

تجهیزات منهدم شده ی دشمن:

40 دستگاه تانک و نفربر

مقدار زیادی سلاح سبک و نیمه سنگین

2 فروند هلی کوپتر

دهها دستگاه خودرو نظامی

10 انبار مهمات

ارتفاعات بند پیر علی ، تنگه ی چنگوله ، تونل ، چغا عسکر و عباس عظیم ،پاسگاه های شمالی ، عین عبد، طارق و الرباغی عراق ، شهرک های یک سایه ، آل یاسین و روستای شیخ احمر ، تسلط بر جاده ی طیب - بدره ی عراق

تجهیزات منهدم شده ی دشمن :

40 دستگاه تانک و نفربر

مقدار زیادی سلاح سبک و نیمه سنگین

2 فروند هلی کوپتر

دهها دستگاه خودرو نظامی

10 انبار مهمات

یگان های منهدم شده ی دشمن:

تیپ باز سازی شده 4 گارد مرزی ، یک واحد کماندویی ، تیپ 4 کوهستانی ، یک گردان تانک از تیپ 50 زرهی لشگر 12

تعداد کشته و زخمی های دشمن : بیش از 3600 نفر

تعداد اسراء : 170 نفر

ارگان‌‌ عمل‌کننده : نیروی‌ زمینی‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌

دستاوردها :

آزادسازی 110 کیلومتر مربع ، انهدام 40 تانک ، 2 بالگرد و به هلاکت رساندن بیش از 3600 عراقی و غنیمت گرفتن دهها دستگاه تانک و نفربر و خودرو

عملیات‌ « والفجر5 » ساعت ‌24 روز27 بهمن‌ ماه ‌1362 با رمز « یا زهرا (سلام‌ الله‌ علیها ») در منطقه‌ کوهستانی‌ «چنگوله» حدفاصل‌ شهرهای‌ مهران‌ و دهلران‌ به‌ اجرا درآمد. نیروهای‌ عمل‌ کننده‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌ در دو مرحله‌ با هدف‌ آزادسازی‌ بلندی‌های‌ منطقه‌ چنگوله‌ وارد عمل‌ شدند.

در همان‌ ساعات‌ نخست، بلندی‌های‌ « پیزولی » ، «آزادخان‌ کشته » ، «تنگه‌ چنگوله» و ده‌ها کیلومتر مربع‌ از خاک‌ ایران‌ آزاد و جاده‌ « بدر – طیب » عراق‌ به‌ تسلط‌ نیروهای‌ ایرانی‌ درآمد . همچنین‌ به‌4 تیپ‌ از گارد مرزی‌ عراق‌ خساراتی‌ وارد شد. در مرحله‌ دوم‌ مناطق‌ دیگری‌ نیز از خاک‌ ایران‌ و عراق‌ آزادشد و نیروهای‌ خودی‌ در آن‌ استقرار یافتند که‌ از جمله‌ آن، استقرار نیروهای‌ ایرانی‌ در35 کیلومتری‌ بزرگراه‌ بغداد- بصره‌ است. در این‌ مرحله‌ نیز4 تیپ‌ کوهستانی‌ عراق‌ به‌ طور100 درصد و تیپ‌50 زرهی‌ لشکر12 بیش‌ از50 درصد منهدم‌ شد و دشمن‌ با دادن ‌3770 تن‌ کشته‌ و زخمی‌ و اسیر در طی‌ شش‌ پاتک‌ سنگین‌ عقب ‌نشینی‌ کرد.

در مجموع‌ دو مرحله‌ عملیات، منطقه‌ای‌ به‌ گستردگی ‌110 کیلومتر مربع‌ شامل بلندی‌های‌ «پیزولی»، «تنگه‌ چنگوله» ، «تونل» ، «چغا عسکر» ، «عباس‌ عظیم» ، پاسگاه‌ های‌ شمالی‌ «عین‌ عبد» ، «طارق» ، «الرباغی» ، شهرک‌ های‌ «یک‌ سایه» ، «آل یاسین» و روستای‌ شیخ‌ احمد آزاد گردید و 40 دستگاه‌ تانک‌ و نفربر ، مقداری‌ سلاح‌ سبک‌ و نیمه‌ سنگین ، 2 فروند چرخبال ، ده‌ها دستگاه‌ خودروی‌ نظامی‌ و 10 انبار مهمات‌ دشمن‌ منهدم‌ و ده‌ها دستگاه‌ تانک‌ و نفربر ، شماری‌ خودروی‌ نظامی‌ و انواع‌ سلاحهای‌ سبک‌ و نیمه‌ سنگین‌ به‌ غنیمت‌ رزمندگان‌ سپاه‌ پاسداران‌ درآمد.

یگان های منهدم شده ی دشمن:

تیپ بازسازی شده 4 گارد مرزی، یک واحد کماندویی، تیپ 4 کوهستانی

یک گردان تانک از تیپ 50 زرهی لشگر 12

تعداد کشته و زخمی های دشمن: بیش از 3600 نفر

تعداد اسراء: 170 نفر

غنائم:

دهها دستگاه تانک و نفربر

تعدادی خودرو نظامی

مقدار زیادی سلاح سبک و نیمه سنگین

عملیات والفجر پنج از نگاه دیگر

با هدف آزادسازی ارتفاعات منطقه چنگوله ، در 27 بهمن سال 1362 و با رمز یا زهرا (س) در منطقه چنگوله (حدفاصل مهران و دهلران) آغاز شد.

در این عملیات رزمندگان اسلام متشکل از نیروهای سپاه و بسیج تحت امر قرارگاه خاتم‌ الانبیا (ص) با عبور از میدان‌های مین و موانع ایذایی ، با حمایت آتش توپخانه، خود را به مواضع نیروهای عراقی رسانیده و پس از چنر روز نبرد سخت موفق به تصرف اهداف پیش ‌بینی شده شدند.

وسعت منطقه آزادشده در این عملیات 110 کیلومترمربع و تجهیزات منهدم شده دشمن شامل40 دستگاه تانک و نفربر، مقدار زیادی سلاح سبک و نیمه‌سنگین، دو فروند هلی کوپتر، ده‌ها دستگاه خودرو نظامی و 10 انبار مهمات بود.

همچنین یگان‌های منهدم شده دشمن شامل تیپ بازسازی شده چهار گارد مرزی، یک واحد کماندویی، تیپ چهار کوهستانی و یک گردان تانک از تیپ 50 زرهی لشکر 12 بود.

در این عملیات بیش از 3600 نفر از نیروهای دشمن کشته و 170 نفر نیز به اسارت درآمدند.

در این عملیات ده ها دستگاه تانک و نفر بر، تعدادی خودرو نظامی و مقدار زیادی سلاح سبک و نیمه سنگین به غنیمت درآمد.

خلاصه گزارش عملیات والفجر 5 :

نام عملیات : والفجر 5

زمان اجرا : 27/11/1362

تلفات دشمن : (کشته، زخمی و اسیر)3770

رمز عملیات : یا زهرا(سلام الله علیه)

مکان اجرا : منطقه کوهستانی چنگوله- جبهه میانی جنگ

ارگان های عمل کننده : نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

اهداف عملیات : آزاد سازی ارتفاعات منطقه چنگوله

منطقه عملیاتی: منطقه ی چنگوله (حدفاصل مهران و دهلران)

تاریخ شروع: ساعت 00/24 - 27/11/1362

عملیات والفجر 4 در منطقه پنجوین و با هدف متصل کردن ارتفاعات سورن به سور کوه انجام شد. در صورت تحقق این هدف، خط دفاعی جبهه خودی در این منطقه (دشت شیلر) کوتاه شد و در به کارگیری نیرو صرفه جویی می شد. همچنین راه ضد انقلاب از محور دشت شیلر مسدود شده و شهر مریوان از دید و تیر دشمن خارج می شد. علاوه بر این، شهر پنجوین و پادگان آن و پادگان گرمک به تصرف درآمده و نیروهای دشمن منهدم می شدند و سرانجام، با پیروزی در این عملیات، مقدمات انجام عملیات در استان سلیمانیه عراق فراهم می آمد.

مهم ترین ارتفاعات منطقه پنجوین عبارتند از: سون، سور کوه و کانی مانگا که دهانه شیلر را تشکیل می دهند. ارتفاع دیگر منطقه، زله است که به شهر پنجوین مشرف می باشد.

این شهر در طول جنگ به منطقه ای نظامی تبدیل شد و خالی از سکنه شد. دشمن با آگاهی از قصد رزمندگان برای حمله به این شهر، بخش عمده ای از آن را منهدم کرد.

بر اساس طرح مانور، عملیات در دو مرحله، از دو محور بانه و مریوان آغاز می شد. اهداف مرحله اول از محور بانه، تأمین ارتفاعات لری، گرمک و کنگرک، و از محور مریوان، ارتفاعات زله، مارو و خلوزه بود.در مرحله دوم، نیز می بایست ارتفاعات سورن و کانی مانگا تصرف شود و با تکمیل هدف های واسط عملیات، ارتفاع سورن به سور کوه وصل شده و هدف اصلی تحقق یابد. برای انجام این مانور، هشت لشکر و دو تیپ پیاده از سپاه و یک لشکر پیاده از ارتش مأمور شدند. در مرحله اول، 22 گردان از سپاه و سه گردان از نیروی زمینی ارتش، و در مرحله دوم، هفت گردان از سپاه و یک گردان از نیروی زمینی ارتش و در مرحله سوم، تنها 25 گردان از سپاه وارد عمل شدند.

عملیات در 27 مهر 1362 (حدود دو ماه و نیم پس از عملیات والفجر 2 و 3) آغاز شد. در مرحله اول عملیات، به دلیل سرعت عمل فوق العاده، نیروها ارتفاعات لری، گرمک، کنگرک در محور بانه و مارو، خلوزه 1، بلاله، سربلاله، تخم مرغی، سه درختی، پادگان گرمک، شهرک هرگنه و تپه شهدا در محور مریوان، آزاد شد.

مرحله دوم، دو روز پس از مرحله اول، آغاز شد و طی آن، ارتفاعات خلوزه 2، کلو، هفت توانا، ارتفاعات اطراف پنجوین، یال شرقی ارتفاع زله، ارتفاعات 1672 شرق سنگ معدن در محور مریوان و شاخ نالشکینه در محور بانه، تصرف شد و نیروهای خودی به طور کامل بر شهر پنجوین تسلط یافتند، اما به دلیل عدم سقوط کامل ارتفاع زله، تصرف کامل شهر میسر نشد.

اگر چه عملیات والفجر 4 بایستی در دو مرحله انجام می شد ولی برای کامل کردن هدف ها، حدود سیزده روز بعد یعنی در 12 آبان 1362، مرحله سوم این عملیات نیز انجام شد و طی آن، ارتفاعات استراتژیک شیخ گزنشین، شاخ تاجر از کانی مانگا به دست رزمندگان اسلام افتاد و در منطقه غرب ارتفاع کانی مانگا و چوارتا نیز نیروها دست به پیشروی زدند.

حماسه بزرگ جبهه شمالی

دشت‌ وسیع‌ و دره‌ «شیلر» میان‌ شهر مرزی‌ «بانه» و «مریوان» با فرورفتگی‌ خاصی‌ که‌ از خاک‌ عراق‌ به‌ داخل‌ ایران‌ دارد، در گذشته‌ و در تاریخ‌ جنگ‌ تحمیلی‌ منطقه‌ مهمی‌ به‌ شمار می‌رود. بلندی‌های‌ «سورن»، «سورکوه» و «کانی‌ مانگا» در دهانه‌ این‌ دشت‌ قرار دارند. عملیات‌ «والفجر4» در سه‌ مرحله‌ با هدف‌ وصل‌ این‌ بلندیها به‌ یکدیگر درخط‌ خودی، از روز27 مهر ماه‌1362 به‌ مدت‌ سی‌ و سه‌ روز در منطقه‌ جبهه‌ شمالی‌ سلیمانیه‌ و پنجوین‌ انجام‌ شد.

حمله‌ ساعت‌24 و با رمز «یاالله‌ یاالله‌ یاالله» در منطقه‌ای‌ به‌ وسعت‌ صدها کیلومتر مربع‌ آغاز شد.

نیروها از دو محور بانه‌ و بلندی‌های‌ «لری»، «گرمک»، «کنگرک» و در محور مریوان‌ و بلندی‌های‌ پنجوین‌ به‌ نام‌ «زله»، «مارو» و «خلوزه» به‌ پیشروی‌ پرداختند.در مرحله‌ دوم‌ پس‌ از گذشت‌ دو روز از مرحله‌ نخست، بلندی‌های‌ سورن‌ و کانی‌مانگا و چندین‌ نقطه‌ دیگر آزاد شد، اما بر اثر پاتک‌های‌ دشمن‌ روی‌ قله‌های‌ کانی‌مانگا، برخی‌ از مناطق‌ دست‌ به‌ دست‌ شد و نهایتا در اشغال‌ دشمن‌ باقی‌ماند.

مرحله‌ سوم‌ عملیات‌ روز2 آبان‌ ماه‌1362 به‌ اجرا درآمد. سپاه‌ پاسداران‌ تنها با25 گردان‌ وارد عمل‌ شد و در مجموع‌1000 کیلومتر مربع‌ شامل300 کیلومتر از اراضی‌ایران‌ و700 کیلومتر از اراضی‌ عراق‌ آزاد شد و معابر نفوذی‌ گروهک‌های‌ ضدانقلاب‌ به‌ داخل‌ ایران‌ در دره‌ شیلر مسدود گردید.

این‌ عملیات‌ را8 لشکر و2 تیپ‌ از سپاه‌ پاسداران‌ و1 لشکر پیاده‌ از ارتش‌ به‌ انجام‌ رساندند. فرآیند این‌ عملیات، تصرف‌ پیشرفتگی‌ دشت‌ شیلر، شهر و پادگان‌ پنجوین‌ و گرمک‌ عراق‌ و تسلط‌ بر13 شهر و روستای‌ عراق، همراه‌ با19000 تن‌ کشته‌ و زخمی‌ و اسیر و نابودی‌ ده‌ها گردان‌ کماندویی‌ و مخصوص‌ و گروهان‌ دشمن‌ بود. دستاورد دیگر این‌ عملیات‌ خارج‌ ساختن‌ شهر مریوان‌ از زیر دید و تیر دشمن‌ و فراهم‌سازی‌ مقدمات‌ عملیات‌ آتی‌ در استان‌ سلیمانیه‌ عراق‌ بود. همچنین‌ با انجام‌ این‌ حمله‌200 تن‌ از رزمندگان‌ اسلام‌ از اسارت‌ افراد ضد انقلاب‌ بیرون‌ آمدند.

ارتش‌ عراق‌ در طول‌ این‌ عملیات‌10 فروند هواپیما، یک‌ فروند چرخبال، بیش‌ از90 دستگاه‌ تانک‌ و نفربر زرهی،200 دستگاه‌ خودرو و انبوهی‌ از سلاح‌ و مهمات‌ خود را از دست‌ داد و5 دستگاه‌ تانک‌ و نفربر،10 دستگاه‌ لودر و بولدوزر،200 دستگاه‌ خودرو سبک‌ و سنگین،20 قبضه‌ سلاح‌ ضدهوایی‌ سام‌7 ، مقداری‌ وسایل‌ مخابراتی، مهمات‌ و سلاح‌های‌ سبک‌ و سنگین‌ از دشمن‌ به‌ غنیمت‌ نیروهای‌ ایرانی‌ درآمد.

در این‌ عملیات‌ سردار شهید علی‌ رضائیان‌ فرمانده‌ قرارگاه‌ مقدم‌ حمزه‌ سیدالشهدا در منطقه‌ به‌ شهادت‌ رسید.

چگونگی انجام عملیات :

عملیات والفجر 4 در سه مرحله و با هدف وصل این بلندی ها به یکدیگر در خط خودی ، از روز 27 مهرماه 1362 به مدت 33 روز در منطقه جبهه شمالی سلیمانیه و پنجوین انجام شد . حمله ساعت 24 و با رمز یا الله ... با الله ... یا الله در منطقه ای به وسعت صدها کیلومتر مربع آغاز شد . نیروها در دو محور بانه و بلندی های لری ، گرمک ، کنگرک و در محور مریوان و بلندی های پنجوین به نام زله ، مارو و خلوزه به پیشروی پرداختند .

در مرحله دوم پس از گذشت دو روز از مرحله نخست ، بلندی های سورن و کانی مانگا و چندین نقطه دیگر آزاد شد ، اما بر اثر پاتک های دشمن روی قله های کانی مانگا ، برخی از مناطق دست به دست شد و نهایتا در اشغال دشمن باقی ماند .

مرحله سوم عملیات روز 2 آبان ماه 1362 به اجرا درآمد . سپاه پاسداران تنها با 25 گردان وارد عمل شد و در مجموع 1000 کیلومتر مربه شامل 300 کیلومتر مربع از اراضی ایران و 700 کیلومتر مربع از اراضی عراق آزاد شد و معابر نفوذی گروهک های نفوذی ضد انقلاب به داخل ایران در دره شیلر مسدود گردید .

این عملیات را 8 تیپ و دو گردان از سپاه و 1 لشکر پیاده از ارتش به انجام رساندند . فرآیند این عملیات ، تصرف پیشرفتگی دشت شیلر ، شهر و پادگان پنجوین و گرمک عراق و تسلط بر 13 شهر و روستای عراق ، همراه با 19000 تن کشته و زخمی و اسیر و نابودی ده ها گردان و گروهان کماندویی و مخصوص دشمن بود . دستاورد دیگر این عملیات خارج ساختن شهر مریوان از زیر دید و تیر دشمن و فراهم سازی مقدمات عملیات بعدی در استان سلیمانیه عراق بود .

تلفات دشمن :

با انجام این عملیات 200 تن از رزمندگان اسلام از اسارت افراد ضد انقلاب بیرون آمدند . ارتش عراق در طول این عملیات 10 فروند هواپیما ، یک فروند هلیکوپتر ، بیش از 90 دستگاه تانک و نفربر زرهی ، 200 دستگاه خودرو و انبوهی از سلاح و مهمات خود را از دست داد و 5 دستگاه تانک و نفربر ، 10 دستگاه لودر و بولدوزر ، 200 دستگاه خودرو سبک و سنگین ، 20 قبضه سلاح ضد هوایی سام 7 ، مقداری وسایل مخابراتی ، مهمات و سلاح های سبک و سنگین از دشمن به غنیمت نیروهای ایرانی در آمد.

در این عملیات سردار علی رضاییان فرمانده قرارگاه مقدم حمزه سدالشهدا در منطقه به شهادت رسید .

خلاصه گزارش عملیات :

نام عملیات : والفجر 4

زمان اجرا : 27/7/1362

مدت اجرا : 33 روز

مکان اجرا : منطقه شمالی شهر پنجوین عراق در جبهه شمالی جنگ

رمز عملیات : یا الله ... یا الله ... یا الله

تلفات دشمن : 19000 نفر کشته ، زخمی و اسیر

ارگان های عمل کننده : سپاه و ارتش

اهداف عملیات : آزاد سازی بخشی از میهن اسلامی و ارتفاعات مهم منطقه ، تصرف پیشرفتگی دشت شیلر ، مسدود ساختن راه ورود گروهک های ضد انقلاب که از طریق دشت شیلر انجام می شد ، تصرف پادگان پنجوین و گرمک عراق و خارج ساختن مریوان از زیر دید و تیر دشمن

ارتش عراق پس از شکست در عملیات بیت المقدس و عقب نشینی سراسری خود، ارتفاعات مهم و سرکوب مرزی را در اختیار داشت و به این ترتیب چند شهر مرزی همچون مهران زیر دید و تیر دشمن بود.

ارتش عراق با استقرار نیروهای خودی روی ارتفاعات مرزی مهران، علاوه بر ایجاد تسلط بر این شهر، موفق شده بود با نیروی کمتری از منطقه بدره پدافند کند. حال آن که عقب راندن دشمن از روی ارتفاعات مرزی، پدافند در دشت را به او تحمیل می کرد و در نتیجه نیروی بیشتری زمین گیر می شد. بر همین اساس، طرح تأمین مهران – به عنوان دومین عملیات محدود در شرایط جدید – در دستور کار قرار گرفت.

اهداف عملیات

- آزادسازی شهر مهران از زیر دید و تیر دشمن.

- ایجاد سهولت در برقراری ارتباط شهرهای دهلران – مهران و نیز ایلام – مهران.

- تحمیل خطوط پدافند به دشمن و کشاندن او از ارتفاعات به دشت.

انهدام دشمن

بازپس گیری ارتفاعات و عوارض حساس زالوآب – که به این وسیله دید دشمن نسبت به تنگه کنجاپنجم و حوالی سد کناپنجم و دشت مهران کور گردید.

آزادسازی ارتفاعات «نمه کلان بو» و قسمتی از ارتفاعات قلاویزان – که دشمن را از تسلط کامل بر شهر مهران محروم کرد و متقابلاً شهر بدره و عقبه دشمن به زیر دید قوای جمهوری اسلامی درمی آمد.

موقعیت منطقه

در منطقه دشت مهران، دو رشته ارتفاعات وجود دارد: در شمال، ارتفاعات زالوآب و کانی سخت و نمه کلان بو واقع است که قسمت عمده آن در خاک ایران قرار دارد. در جنوب نیز ارتفاعات قلاویزان واقع است که مرز ایران و عراق را مشخص می سازد. بین دو ارتفاع یاد شده، دشت مهران و دشت ورمهراز و زرباطیه عراق قرار دارد.

در قسمتی از ارتفاعات زالوآب و کانی سخت، مرز مشترک ایران و عراق است که در سمت غربی آن، ارتفاعات نمه کلان بو با قللی بیش از 200 متر و کمتر از 400 متر ارتفاع واقع است. هم چنین، ارتفاعات زالوآب، که دارای تپه هایی به ارتفاع 340، 325، 343 و 310 می باشد، در سمت شرق نمه کلان بو قرار دارد و مهم ترین قله آن معروف به کله قندی دارای 363 متر ارتفاع است.

تنگه کناپنجم در امتداد جاده مهران – ایلام و در شمال شرقی مهران واقع است که به منزله گلوگاه ورود به دشت مهران – از طرف ایلام – محسوب می شود و ارتفاعات کله قندی بر این تنگه تسلط کامل دارد.

استعداد دشمن

- تیپ های 506، 417، 420، 502، 424، 18، 38، 48 و 503 پیاده.

- تیپ های 37 و 70 زرهی.

- تیپ 4 گارد مرزی.

- تیپ 4 پیاده کوهستانی.

- گردان های کماندویی المثنی، مدلول، بلال و حدیبه.

- گردان 9 مکانیزه تابع لشکر 2 پیاده کوهستانی.

- گردان 7 تانک تابع لشکر 2 پیاده کوهستانی.

- گردان 1 موشک ضد تانک.

- گردان های 53، 240 و 639 توپخانه و آتشبار خمپاره 120 .

سازمان رزم خودی

فرماندهی عملیات را قرارگاه نجف اشرف برعهده داشت و یگان های تحت امر این قرارگاه نیز عبارت بودند از:

الف) سپاه پاسداران:

- لشکر 41 ثارالله با استعداد 6 گردان.

- لشکر 5 نر با استعداد 7 گردان پیاده.

- لشکر 27 محمد رسول الله (ص) با استعداد 1 گردان پیاده.

- لشکر 17 علی ابن ابیطالب(ع) با استعداد 3 گردان پیاده.

- تیپ مستقل 21 امام رضا(ع) با استعداد 5 گردان پیاده.

- تیپ مستقل 11 امیرالمؤمنین(ع) با استعداد 2 گردان پیاده.

- تیپ مستقل 5 رمضان با استعداد 1 گردان تانک و 1 گردان مکانیزه.

ب) ارتش جمهوری اسلامی:

- تیپ 4 زرهی از لشکر 21 حمزه.

- تیپ 40 سراب (پیاده).

- تیپ 84 خرم آباد با استعداد دو گروهان پیاده + یک گروهان تانک.

توپخانه:

سپاه : 4 آتشبار

ارتش: 9 آتشبار

طرح عملیات

با توجه به مختصات جغرافیایی منطقه و اهمیت استراتژیک آن، عملیات به ترتیب در سه محور زالوآب و نمه کلان بو – دشت مهران – قلاویزان طراحی شد. رزمندگان می بایست پس از تأمین اهداف مورد نظر و در صورت مناسب بودن وضعیت پایگاه های دشمن، در شرق رودخانه کنجاپنجم مستقر شوند. در غیر این صورت، با احداث خاکریز در پشت رودخانه پدافند شود.

شرح عملیات

عملیات در ساعت 23 مورخ 7/5/1362 با رمز «یا الله» آغاز شد. در محور شمالی عملیات، ارتفاعات نمه کلان بو- به غیر از ارتفاع 270 معروف به کله قندی – تصرف و تأمین شد و ارتفاعات زالوآب به همراه ارتفاع 270 به محاصره درآمد.

در محور میانی (دشت مهران)، رزمندگان خودی با پشت سر گذاردن جاده مهران – ایلام، از پاسگاه دوراجی تا فرخ آباد را تأمین کردند.

در محور جنوبی، به رغم موفقیت های چشمگیر اولیه، از آن جا که فرصت لازم برای احداث خاکریز از یال قلاویزان به سمت فیروزآباد و از آن جا به فرخ آباد به دست نیامد، تصرف اهداف این محور در مرحله اول عملیات کامل نگردید؛ لیکن در مرحله بعد این نقیصه مرتفع شد.

به این ترتیب، تنها محوری که تصرف اهداف موجود در آن ناتمام مانده بود، محور شمالی بود. نیروهای دشمن که در ارتفاعات زالوآب و کله قندی در محاصره بودند، یازده شبانه روز مقاومت کردند، دشمن تلاش فراوانی می کرد تا به هر نحو ممکن این ارتفاعات – به ویژه کله قندی – را از محاصره خارج کند. مضافاً به این که می کوشید خط پدافندی نیروهای ایران را در دوراجی شکسته و سپس با جناح چپ خود الحاق کند.

اگرچه نیروهای خودی با مقاومت بسیار تلاش دشمن را در دوراجی و نمه کلان بو خنثی کردند، لیکن نیروهای عراقی همچنان در ارتفاعات زالوآب و کله قندی مستقر بودند. نهایتاً در سحرگاه 18/5/1362 فرمانده لشکر 27 (حاج همت) با یک گردان وارد عمل شد و مقاوت نیروهای عراقی مستقر در ارتفاع مذکور را در هم شکست.

نتایج عملیات

- آزادسازی دو جاده ایلام – مهران – دهلران.

- آزادسازی ارتفاعات زالوآب و نمه کلان بو.

- آزادسازی دشت مهران.

- برقراری ارتباط جبهه های میانی و جنوبی از طریق دو جاده فوق الذکر.

- کشته و زخمی شدن بیش ازده هزار تن از نیروهای دشمن.

- به اسارت درآمدن 509 تن از نیروهای دشمن.

- ساقط شدن 6 هلی کوپتر دشمن.

- انهدام بیش از 200 تانک و نفربر.

- انهدام بیش از 200 خودرو حامل نفرات و یا مهمات.

- انهدام بیش از 20 انبار مهمات.

پس از عملیات والفجر مقدماتى، بار دیگر شرایط جنگ به نحوى مطرح شد که به نظر مى رسید با افزایش توانایى هاى نظامى دشمن، بدون تغییرات اساسى در شیوه نبرد، ادامه جنگ مشکل خواهد بود. از این رو، تا رسیدن به آن نقطه لازم بود روند عملیات ها ادامه یافته تا از رکود جبهه به مدت زیاد جلوگیرى شود.

بدین ترتیب، پس از بحث و بررسى مناطق مختلف مقرر شد، عملیات هاى والفجر ،2 ، 3 و 4 انجام شود. مهم ترین مسأله اى که در این عملیات ها مورد نظر بود، به کارگیرى نیروى اندک، دادن تلفات کم و جلوگیرى از وارد شدن ضربه اساسى به توان یگان ها و تضمین موفقیت عملیات بود.

اهداف عملیات

عملیات والفجر 2 در منطقه پیرانشهر، در حد فاصل بین ارتفاعات قمطره و تمرچین، با اهداف زیر تدارک دیده شد: 1- انهدام نیروى دشمن و گرفتن اسیر.2- تجزیه نیروى دشمن.3- تصرف ارتفاعات سرکوب منطقه.4- تصرف پادگان حاج عمران و تسط بر شهر چومان مصطفى

موقعیت طبیعى و اهمیت منطقه

پادگان حاج عمران در موقعیتى سوق الجیشى واقع شده است؛ بدین ترتیب که از شمال به ارتفاعات چنارستان و کلاشین، از جنوب به ارتفاعات بسیار مرتفع سکران و کدو و از شرق به ارتفاعات تمرچین و شهر مرزى پیرانشهر، و از غرب به تنگه دربند و شهر چومان مصطفى عراق، محدود مى شود.آنچه بر اهمیت منطقه و ضرورت تصرف آن مى افزود، اساساً تبعات بعدى آن بود که قسمتى از آن چنین است:

1- تسلط بر تردد ضدانقلاب و کنترل آن.

2- ایجاد تسهیلات و پشتیبانى از اکراد مسلمان و مبارز عراقى.

3- فراهم سازى امکان گسترش عملیات نامنظم در خاک عراق

4- حفظ پیرانشهر از هرگونه تهاجم و تجاوز نیروهاى عراقى.5- زمینه سازى نزدیکى بیشتر به شهر و تأسیسات نفتى کرکوک

موقعیت دشمن در منطقه

دشمن در سراسر منطقه، سه رده خط پدافندى داشت که هر رده آن پوشیده از موانع و استحکامات بود و همچنین استعداد دشمن در حدود 2 تیپ پیاده و یک گردان زرهى، به عنوان نیروى درگیر و یک تیپ پیاده و آتشبار مختلف و مجموعاً 30 یگان در منطقه بود.

مأموریت و طرح مانور

مبناى طرح مانور، عملیات تک دورانى (دور زدن دشمن) بود تا بدین وسیله هرگونه فرصت عکس العمل از دشمن گرفته شود، بدین ترتیب که 4 گردان سمت راست و 3 گردان سمت چپ وارد عمل مى شدند و پس از دور زدن ارتفاعات، در تنگه دربند الحاق مى نمودند و نهایتاً پاکسازى به طور کامل انجام مى پذیرفت. سازمان رزم و نحوه ادغام نیروهاى سپاه و ارتش بدین شکل بود که مجموعاً 16 گردان از سپاه و 6 گردان پیاده و یک گردان

مکانیزه از نیروى زمینى ارتش در عملیات شرکت داشتند.همچنین پشتیبانى عملیات از سوى هوانیروز، با توجه به موقعیت منطقه و صعب العبور بودن ارتفاعات پیش بینى شد.

شرح عملیات

در ساعت 1 بامداد روز 29/4/،62 عملیات والفجر 2 با رمز «یا الله» آغاز شد. قسمتى از نیروهاى خودى 24 ساعت قبل از آغاز تک، به منظور دور زدن دشمن، از خط عزیمت خود حرکت نمودند و پس از 2 ساعت راهپیمایى موفق شدند خود را به مناطق تعیین شده رسانده، براى شروع عملیات اعلام آمادگى کنند.

به رغم این که نیروها پس از 2 ساعت تأخیر در تمامى محورها، با دشمن درگیر شدند، لیکن پیشروى قابل توجهى صورت گرفت. اما از آن جا که دشمن بر ارتفاعات سرکوب منطقه تسلط داشت، آتش شدید توپخانه اش عملاً مانع از تکمیل و دستیابى به تمامى اهداف عملیات شد، به طورى که همچنان ارتفاعات «کینگ»، ،2519 «بردسر» و «دربند» را در اختیار داشت.

در ادامه عملیات در صبح روز 3/5/،62 روستاى رایات به دست نیروهاى خودى تصرف شد و ضمن محاصره چند روستاى دیگر، گمرک جاده پیرانشهر-حاج عمران آزاد گردید. همچنین پس از آن که نیروهاى خودى بر قسمتى از ارتفاعات 2519 تسلط یافتند، دشمن طى دو نوبت به ارتفاعات یاد شده پاتک نمود که در نوبت اول مجبور به عقب نشینى شد و در نوبت دوم توانست بر قسمتى از آن تسلط یابد. اما پس از آن که هوانیروز امکان یافت که نیروهاى خودى را تدارک کند، مابقى نیروهاى دشمن پاکسازى شدند و بدین ترتیب ارتفاعات 2519 به طور کامل به تصرف نیروى خودى درآمد.

همچنین دشمن در تاریخ 5/5/،62 با 16 فروند هلیکوپتر و با استفاده از هلى برد به یال ارتفاعات کلو حمله کرد که در پى آن 6 فروند هلى کوپتر خود را از دست داد. یکى از این هلیکوپترها مملو از نیرو بود.

نیروى دشمن که در پاتک ها شرکت داشتند، مجموعاً تیپ 66 نیروى مخصوص، تیپ 5 و تیپ 91 پیاده و نیز تیپ 113 و 433 پیاده کوهستانى را شامل مى شد.

دستاورد و نتایج عملیات

عملیات حاج عمران، با آزادسازى 200 کیلومترمربع از خاک دشمن و تسلط بر قسمتى از ارتفاعات سرکوب منطقه، به پایان رسید. طى این عملیات، مناطق زیر به تصرف نیروهاى خودى درآمد: پاسگاه مرزى تمرچین عراق، پادگان حاج عمران، گمرک مرزى، سلسله ارتفاعات «کلو» و قله استراتژیک (3000 مترى) آن، ارتفاعات 2519 (گردمند)، «سرسول»، ««آزادى» 3700 «سلمان»، 2400 «شیوه کارتا»، «بردزرد»، همچنین آزادسازى روستاهاى زینو «ممى خلان»، «رایات»، «شیوش»، «خوارو»، «میوتان بالا» و میوتان پایین، از نتایج این عملیات بود. تسلط رزمندگان اسلام بر شهر چومان مصطفى و حومه آن نیز قسمت دیگرى از دستاوردهاى این عملیات محسوب مى شد.

تلفات دشمن و غنائم

مجموع کشته ها و زخمى هاى دشمن به بیش از 4 هزار نفر رسید، 200 نفر به اسارت گرفته شدند و نزدیک به 50 پایگاه دشمن منهدم و یا تصرف گردید.

همچنین از مقر تیپ 91 که مأمور حفظ پادگان و منطقه بود مدارک و اسناد بیشمارى به دست آمد که حاکى از روابط عمیق گروهک هاى کومله و دمکرات با حکومت عراق بود.در میان غنائم، چندین قبضه توپ 122 م. م، بیش از 20 دستگاه تانک، ده ها دستگاه تفنگ 106 با ماشین، انواع مختلف ادوات و نیز مقدار معتنابهى سلاح و مهمات، که از انبار پادگان حاج عمران به دست آمده بود، به چشم مى خورد.

نخستین تجربه سپاه پس از سازماندهی

سه ماه پس از انجام عملیات ناموفق والفجر مقدماتی ،عملیات « والفجر 1 » در منطقه شمال غربی فکه تا بلندی های « حمرین » طرح ریزی شد .در ساعت 22 و 10 دقیقه 20 فروردین ماه 1362 با رمز « یا الله - یا الله - یا الله» حمله یگان های سپاه و ارتش به فرماندهی سرهنگ علی صیاد شیرازی ( فرمانده وقتنیروی زمینی ارتش ) آغاز شد.

از زمان عملیات ثامن الائمه که به شکست حصر آبادان انجامید ، تا آغاز عملیات والفجر یک همواره برای در هم کوبیدن خط دشمن و گرفتن فرصت عکس العمل از آنها از تاریکی شب و ساعات استراحت نیروهای آنان بهره گرفته می شد ، اما در این عملیات روش « هجوم در پوشش آتش تهیه » برای در هم کوبیدن دشمن برگزیده شد . بر این اساس عملیات با اجرای آتش انبوه توپخانه شروع شد . 60 هزار گلوله توپ بر مواضع عراقیها فرو ریخت و این تا آن زمان بی سابقه بود . البته شمن نیز با 100 گلوله به استقبال توپهای ایرانی آمد .

موقعیت منطقه عملیاتی والفجر بیشتر تپه ماهور ( تپه هایکوتاه ) بوده و بلندی های مهم آن از 180 متر تجاوز نمی کند و در منطقه جنوب شرقی کوه های حمرین قرار دارد . قرارگاه « خاتم الانبیاء » عملیات را از دو محور شمالیو جنوبی به فرماندهی قرارگاه « کربلا » در جناح راست و قرارگاه « نجف » در جناح چپ پیش می برد . در این عملیات 8 لشکر از سپاه پاسداران و 2 لشکر ، 3 تیپ و یک گردان از نیروی زمینی ارتش ایران و به عبارت دیگر 30 گردان از ارتش و 80 گردان از سپاه مشارکت داشتند . هر دو جناح کار پیشروی را تا سحر گاه فردا و تا اعلام دستور توقف به خوبی انجام دادند . از صبح همان روز تا پایان ششمین روز عملیات ، عراق بارها دست به پاتک زد و چندین مرتبه بلندی ها منطقه در دست طرفین رد و بدل شد ، اما نیروهای خودی توانستند اهداف به دست آمده را تثبیت کرده و حالت پدافند به خود بگیرند .

در پایان این عملیات تعداد 6750 تن از نیروهای دشمن کشته ، زخمی و اسیر شدند و 98 دستگاه تانک و نفربر زرهی منهدم ، 5 فروند چرخبال ساقط و سه واحد 550 نفری « جیش الشعبی » ، سه گردان کماندویی و 4 گردان مکانیزه آسیب دید. همچنین بخشی از بلندی های « حمرین » ، چندین روستا در حاشیه رودخانه « دویرج » و پاسگاه مرزی « پیچ انگیزه » آزاد شد که در مجموع 150 کیلومتر وسعت را در بر می گرفت .

نام عملیات : والفجر 1

زمان اجرا : 20/1/1362

مدت اجرا : 6 روز

مکان اجرا : شمال غربی فکه در جبهه میانی

رمز عملیات : یا الله – یا الله – یا الله

تلفات دشمن : 6750 نفر کشته ، زخمی و اسیر

ارگان های عمل کننده : سپاه و ارتش

اهداف عملیات : سرکوب نیروهای دشمن و باز پس گیری مناطق تحت اشغال

مقدمه

در حالی که عدم موفقیت در عملیات رمضان، دورنمای پیشروی در شرق بصره را دور از دسترس نشان می داد، پیروزی در عملیات محرم و تسلط بر زمین های تخت استان میسان، دستیابی به شهر العماره عراق – که به عنوان تهدید هم زمان علیه دو شهر بصره و بغداد محسوب می شد – را امکان پذیر کرده بود. به همین منظور و نیز از آن جایی که فرماندهان جنگ ناگزیر بودند در مقابل تجهیزات برتر عراق، زمین سخت را گزینش کرده و درگیری در وضعیت دشوار را به دشمن تحمل کنند، منطقه رملی غرب ارتفاعات میشداغ – حدفاصل فکه تا چزابه – برای انجام عملیات سرنوشت ساز والفجر انتخاب گردید.

اهداف عملیات

اولین هدف تصرف پل غزیله بود و چنانچه این مرحله از عملیات با موفقیت انجام می شد، تصرف شهر العماره به عنوان دومین هدف در دستور کار قرار می گرفت.

موقعیت منطقه

منطقه عملیاتی از شمال به میشداغ و برقازه از جنوب به هورالهویزه از شرق به چزابه و شهر بستان و از غرب به شهر العماره عراق و رودخانه دجله منتهی می شد.

در منطقه مزبور رودخانه های متعددی وجود دارد، از جمله: رودخانه دویرج که از کوه های شمالی منطقه سرچشمه گرفته و به هورالسناف می ریزد و رودخانه میمه که سرچشمه آن ارتفاعات ایلام است و به طرف هور بن عمران (جنوب هورالسناف) منتهی می شود.

استعداد دشمن

مسئولیت پدافند از منطقه عملیاتی (از چیلات تا هورالعظیم) به عهده سپاه چهارم عراق بود. لشکرهای سازمانی این سپاه نیز عبارت بودند از:

الف – لشکر 14 پیاده ؛ شامل:

- تیپ 421 پیاده

- تیپ 422 پیاده

- تیپ 18 پیاده کوهستانی

- تیپ گردان تانک سیف سعد

منطقه گسترش لشکر 14 از شیب تا پاسگاه دویرج و مقر فرماندهی آن نیز در غرب تقاطع جاده چزابه – غزیله با جاده صفریه بود.

ب – لشکر 1 مکانیزه؛ شامل:

- تیپ 108 پیاده

- تیپ 501 پیاده

- تیپ 1 مکانیزه

- تیپ های 92، 93 و 94 پیاده، 34 زرهی و 27 مکانیزه (به عنوان احتیاط) منطقه گسترش این لشکر از پاسگاه دویرج تا پاسگاه پیچ انگیزه و مقر فرماندهی آن نیز در جنوب منطقه بزرگان بود.

ج – لشکر 10 زرهی؛ شامل:

- تیپ 17 زرهی

- تیپ 42 زرهی

- تیپ 34 زرهی

- تیپ 24 مکانیزه

- تیپ 412 پیاده

منطقه گسترش این لشکر از پیچ انگیزه (شیار به جلیه) تا جنوب غربی دهلران (چیلات) بود.

د – نیروهای احتیاط؛ شامل:

- لشکر 3 زرهی، در منطقه شرق هورالسناف جنوبی

- تیپ 30 زرهی از لشکر 6 زرهی، در منطقه جنوب زبیدات

- تیپ 16 زرهی از لشکر 6 زرهی، در منطقه العماره

- تیپ 25 مکانیزه از لشکر 6 زرهی، در منطقه شرق هورالسناف

- تیپ 37 زرهی از لشکر 12 زرهی، در منطقه بزرگان

- تیپ 101 پیاده گارد مرزی، در منطقه العماره

- تیپ 10 زرهی وابسته به ستاد کل، احتمالا در شمال العماره

- تیپ های 48 پیاده و 49 زرهی ار لشکر 11، در منطقه العماره

- تیپ 51 زرهی مختلط، در منطقه فکه

- گارد ریاست جمهوری، در منطقه بزرگان

_ تیپ 704 پیاده در منطقه صفریه تا رشیده

قوای خودی

بعد از عملیات محرم، سپاه پاسداران در صدد گسترش سازمان رزم خودی برآمد. بر همین اساس لشکر فتح به سپاه 3 صاحب الزمان (عج) تبدیل شد و سازمان تمامی تیپ های تابع آن به جز تیپ 44 قمر بنی هاشم (ع) نیز به لشکر تغییر یافت.

لشکر ظفر نیز سپاه 11 قدر را تشکیل داد و در نتیجه دو تیپ 27 و 31 آن به لشکر تبدیل شدند و سه تیپ جوادالائمه(ع)، امام رضا (ع) و امام صادق (ع) نیز لشکر نصر5 را به وجود آوردند. هم چنین، یک تیپ مستقل به نام تیپ 10 سید الشهدا (ع) تشکیل شده و تحت امر این سپاه در آمد.

لشکر فجر هم با تیپ های المهدی (عج)، امام سجاد (ع) و ثارالله به سپاه هفتم حدید تبدیل شد. در این میان لشکر فجر با همان سازمان لشکر باقی ماند تیپ ثارالله نیز که به لشکر تبدیل شده بود، به اتفاق لشکر قدس (شامل: لشکر 7 ولی عصر و تیپ 15 امام حسن) و لشکر 8 نجف تحت امر سپاه هفتم قرار گرفتند.

به این ترتیب با گسترش سازمان رزم سپاه پاسداران و ایجاد سه سپاه عملیاتی، قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) جهت انجام این عملیات استعداد زیر را در نظر گرفت:

قرارگاه کربلا هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

سپاه 3 صاحب الزمان (عج)

لشکر 14 امام حسین (ع) با استعداد 8 گردان

لشکر 25 کربلا به استعداد 11 گردان.

لشکر 17 علی بن ابی طالب (ع) با استعداد 14 گردان

تیپ مستقل 44 قمربنی هاشم (ع) با استعداد 5 گردان

سپاه 7 حدید

قرارگاه قدس هدایت نیروهای زیر را عهده داشت:

لشکر 7 ولی عصر (عج) با استعداد12 گردان

تیپ 15 امام حسین (ع) با استعداد 10 گردان

لشکر 8 نجف اشرف با استعداد 14 گردان

لشکر 41 ثارالله (ع) با استعداد 11 گردان

لشکر 19 فجر با استعداد 24 گردان

قرارگاه نجف هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

سپاه 11قدر

لشکر 27 محمد رسول الله (ص) با استعداد 24 گردان

لشکر 31 عاشورا با استعداد 13 گردان

تیپ مستقل 10 سیدالشهدا (ع) با استعداد 7 گردان

ضمنا، از ارتش نیز یگان های زیر تحت امر فرماندهی این عملیات بودند:

لشکر 16 زرهی با استعداد 6 گردان تانک و 6 گردان مکانیزه

تیپ 84 خردم آباد با استعداد 4 گردان پیاده و 1 گردان تانک

هم چنین استعداد توپخانه شرکت کننده در این عملیات عبارت بودند از :

ارتش : 16 گردان

سپاه: 7 گردان

طرح عملیات

در طراحی عملیات مقرر شد قوای دو قرارگاه کربلا و نجف به طرف العماره تک نمایند. در مرحله اول، قوای قرارگاه نجف در محور طاووسیه تا رشیده، حد فاصل خط تا کانال های آخر را تصرف کرده و در مرحله دوم و در ادامه تک، جناح راست تا حاشیه جنوبی دویرج(پشت جاده آسفالت فکه و در غرب بزرگراه و سرپل حلفائیه) را تصرف نمایند. نیروهای قرارگاه کربلا نیز می بایست با استفاده از معابر وصولی جای پای تصرف شده توسط قرارگاه نجف را تا چزابه ادامه داده و در پشت کانال پدافند نمایند. در مرحله دوم منطقه شرق غزیله و شمال هورالهویزه پاکسازی شده و سرپل غزیله تامین گردد. هم چنین با احداث خاکریز، جناح قوای کربلا می بایست تامین شود تا چنانچه ماموریت قوای نجف در رسیدن به جاده با مشکل مواجه شد، جناح قوای کربلا از تعرض و آسیب دشمن مصون بماند.

در صورتی که اهداف مراحل اول و دوم عملیات تحقق می یافت، چنین پیش بینی شده بود که با بازسازی یگان ها و ایجاد شرایط مناسب و نیز با توجه به وضعیت دشمن، عملیات در مرحله سوم به سمت العماره ادامه یابد. هم چنین مقرر شد در منطقه چیلات و طیب تک فریب انجام شود. لشکر 14 امام حسین (ع) نیز ماموریت داشت تا در منطقه فاو عملیات فریب انجام دهد.

شرح عملیات

در ساعت 21:30 روز 17/11/1361 پس از اعلام رمز مبارک یاالله، یاالله، یاالله عملیات از پنج محور شمال و جنوب رشیده، صفریه و ارتفاعات چرمر و خاک آغاز شد و نیروها در تاریکی مطلق شب به منظور پاکسازی میادین مین و شکستن خطوط دفاعی دشمن و رخنه در این خطوط پیشروی کردند. وسعت و عمق موانع و استحکامات دشمن و وجود کانال های متعدد که دشمن برای ایجاد آن ها تلاش بسیاری متحمل شده بود، سرعت لازم را از نیروها گرفت. در نتیجه، اگر چه خط اول دشمن شکسته شده بود، لیکن به دلیل عدم پاکسازی منطقه – در حالی که تاریکی شب رو به پایان بود – طبیعی به نظر می رسید که امکان استقرار کامل وجود نداشته باشد. در واقع تاریکی مطلق شب، عدم الحاق نیروها و پاکسازی منطقه، عمق و وسعت زیاد میادین مین، هوشیاری و اطلاع قبلی دشمن نسبت به وقوع عملیات، عوامل بازدارنده ای بودند که به عدم تامین کامل اهداف مرحله اول عملیات منجر شدند.

به رغم وضعیت موجود به خاطر موقعیت خاصی که به تبع آغاز عملیات در میان مردم ایجاد شده بود و از طرفی به دلیل امیدواری مسئولین و نیز تبلیغات سوء دشمن و ... مرحله دوم عملیات در ساعت 21 روز 20/11/1361 به منظور انهدام نیرو و تجهیزات دشمن آغاز گردید. اما این بار نیز عدم هماهنگی در نیروهای عمل کننده و هم چنین هوشیاری دشمن و احاطه او بر راه کارهای خودی، مانع از پیشرفت رزمندگان گردید.

بررسی عملیات

از ابتدای پیشروی نیروهای خودی از نقطه رهایی تا رسیدن به خط دوم دشمن بیش از 16 نوع مانع از سوی دشمن تعبیه و ایجاد شده بود و یا به صورت عارضه طبیعی منطقه وجود داشت. دشمن با این اقدامات در واقع آن چه را به صورت تجربه از عملیات های گذشته به دست آورده بود، تقریبا به صورت کامل در منطقه عملیاتی والفجر مقدماتی اجرا کرد. ارتش عراق سعی داشت با موانع یاد شده تا حد امکان در پیشروی نیروهای ایرانی تاخیر بیاندازد. از این رو، موانع مزبور به منزله زنگ خطر و عامل هشدار دهنده محسوب می شد. و از طرفی به طور طبیعی توان نیروها را جهت تامین اهداف در شب می گرفت، علاوه بر این، گرفتن جناح و به کارگیری نیروی احتیاط دو موضوع قابل توجه بود که در تاکتیک های دشمن در عملیات والفجر مقدماتی مشاهده گردید.

موضوع دیگر این که در گذشته نیروهای هجومی و اصلی دشمن در خطوط حضور داشتند و به طور طبیعی در معرض آسیب پذیری نیروهای مهاجم بودند؛ لیکن در این عملیات نظر به این که دشمن شکستن خط را برای خود مفروض می دانست، نیروهای هجومی اش را در احتیاط قرار داد و با گذاردن نیروهای پدافندی در خط و عمق بخشیدن به میادین مین و ایجاد موانع دیگر عملا سعی بر این داشت که پس از گرفتن توان نیروهای مهاجم با وارد کردن نیروهای اصلی خود مناطق تصرف شده را باز پس گیرد.

نتایج عملیات

با این عملیات طراحان نظامی خودی دریافتند که عملیات های بعدی باید در مناطق عاری از نقاط قوت دشمن ( موانع، آتش توپخانه و ...) انجام شود. از سوی دیگر، مناطق انتخابی باید به گونه ای باشند که ضعف های خودی در آن کم تر بوده و جنگ متکی به نیروهای انسانی در آن مناطق عملی باشد. مضافا به این که فرماندهان سپاه پاسداران به این نتیجه رسیدند که باید ضمن پرهیز از انتخاب مناطق با عمق زیاد، این انتخاب متناسب با قوای خودی باشد.

 ضمناً در این عملیات علاوه بر انهدام قابل توجه تیپ های 905 و 704 و یک گردان از نیروهای سودانی تعداد 113 تن از نیروهای دشمن اسیر شدند.

 سایت ساجد